سلامت دستگاه گوارش یکی از آن آرزوهایی است که هر انسانی دارد. چه آنهایی که از عملکرد بد این دستگاه در بدن‌شان ناراحتند و همیشه در عذابند و چه آنهایی که دستگاه گوارشی سالم دارند می‌دانند که یک سیستم گوارشی سالم چقدر می‌تواند کیفیت زندگی را بالاتر ببرد. در میان اتفاقاتی که ممکن است سیستم گوارشی شما را ناراحت کند ابتلا به یبوست یکی از شایع ترین موارد است و تقریبا همه یک یا چند بار به آن مبتلا شده‌اند. یبوست می‌تواند افراد در تمام گروه‌های سنی، از جمله کودکان، بزرگسالان و افراد مسن تحت تاثیر قرار دهد. چرا که یک بیماری شایع است و زمانی رخ می‌دهد که مدفوع به آرامی در روده بزرگ حرکت می‌کند و این اتفاق منجر به جذب آب بیش از حد از مدفوع می‌شود و در نتیجه مدفوع تبدیل به توده‌ای سفت و خشک می‌شود که به سختی دفع می‌شود.
علل ابتلا به یبوست می‌تواند متفاوت باشد و ممکن است شامل کمبود فیبر غذایی، مایعات، ورزش سنگین و همچنین برخی از شرایط پزشکی متاثر از مصرف داروها باشد. همچنین تغییرات سبک زندگی هم از عوامل شایع در ابتلا به یبوست به حساب می‌آید.
در یک نگاه کلی مهم‌ترین روش‌های پیشگیری از ابتلا به یبوست می‌تواند شامل مواردی چون نوشیدن مقدار کافی آب، مصرف فیبر کافی و انجام فعالیت بدنی منظم باشد. همچنین پزشکان اغلب برای درمان یبوست تغییر رژیم غذایی و شیوه زندگی را پیشنهاد می‌کنند. مواردی چون خوردن یک رژیم غذایی با فیبر بالا، نوشیدن آب فراوان و انجام فعالیت بدنی مناسب و بدون افراط و تفریط همواره در دسته نخستین درمان‌هایی است که پزشکان پیشنهاد می‌کنند. در مرحله بعدی اگر بخواهند وارد فاز درمان‌های دارویی شوند هم ملین‌ها یا سایر تجویزهای دارویی را پیش می‌گیرند. علاوه بر همه این موارد در یک لاین دیگر بسیاری از داروها و مکمل های گیاهی به عنوان درمان یبوست شناخته می‌شود. از آنجایی که این عارضه از دیرباز مهمان دستگاه گوارش بشر بوده دانش تجربی بشر هم راه‌های فراوانی برای درمان آن پیدا کرده است. عمده این روش‌های درمانی از مسیر استفاده گیاهان دارویی عبور می‌کنند. برای همین یکی از مهم‌ترین و پرتکرارترین درمان‌های برای یبوست استفاده از گیاهان دارویی است که در این مقاله درباره‌ی آنها بیشتر می‌خوانیم.
گیاهان دارویی ضد یبوست
داروهای گیاهی فراوان و ترکیبات متعدد گیاهی به عنوان درمان یبوست شناخته می‌شوند. آنچه اکنون به عنوان این گیاهان دارویی ضد یبوست می‌شناسیم حاصل تجمیع دانش تجربی بشر در فرهنگ‌های مختلف برای درمان این بیماری است. تقریبا در هر فرهنگی بسته به اینکه چه گیاهانی بیشتر در دسترس بودند درمان‌های متعددی برای یبوست در نظر گرفته می‌شد. در این مقاله بخشی از مهم‌ترین و قوی‌ترین درمان‌های گیاهی یبوست را با هم مرور می‌کنیم.
برگ سنا
برگ‌های سنا به دلیل محتوای بالای آنتراکینون می‌توانند حرکات روده را تحریک کنند و به این ترتیب پیش از آنکه مدفوع در روده ماندگار شده و آبش را از دست بدهد کاری کنند که دفع شود. به همین دلیل این گیاه به عنوان یک درمان طبیعی برای یبوست شناخته می‌شود. روش معمول برای استفاده از برگ سنا در درمان یبوست دم کردن آن است. دمنوش سنا می‌تواند خیلی زود مشکلات یبوست را حل کند و به دلیل خاصیت بالای ملینی که دارد اغلب توصیه می‌شود در استفاده از آن زیاده روی نکنید.
نعناع
همه‌ی آنهایی که با فرهنگ سنتی غذایی و درمانی ایرانی آشنایی دارند می‌دانند که ایرانی‌ها یک عرق همه‌کاره برای انواع دردها به ویژه دردها و ناهنجاری‌های دستگاه گوارشی دارند. آن هم عرق نعناع است که در خانه هر ایرانی دیده می‌شود. اما گیاه نعناع به جز خاصیت ضد نفخی که دارد به دلیل سطح بالای منتول می‌تواند یک درمان موثر برای یبوست هم باشد. نحوه استفاده از نعناع برای درمان یبوست مانند بیشتر گیاهان دارویی در این زمینه ساده و از طریق دم کردن است. در بسیاری از مناطق ایران توصیه می‌شود برای درمان یبوست چند برگ نعناع را دم کرده و بنوشید تا مشکلات یبوسیت‌تان برطرف شود.
زنجبیل
گیاه زنجبیل در سال‌های اخیر به ویژه بعد از همه‌گیری کرونا بسیار محبوب شده و بسیاری از مردم برای تقویت سیستم ایمنی بدن‌شان و در امان ماندن از آنفولانزا از آن استفاده می‌کنند. اما واقعیت اینجاست که خیلی پیش از این هم زنجبیل به عنوان یک گیاه دارویی مهم و موثر در طب سنتی ایرانی شناخته می‌شد. یکی از کاربردهای رایج زنجبیل استفاده از آن به عنوان درمان یبوست است. به صورت کلی زنجبیل هم به سلامت دستگاه گوارش کمک می‌کند و هم با تحریک رودها موجب می‌شود تا عمل دفع سریع‌تر انجام شود. در مجموع برای داشتن روده‌های پاک و سالم باید مصرف زنجبیل را در رژیم غذایی‌تان بگنجانید. برای مصرف آن هم شیوه خاصی توصیه نشده است. هم میتوانید زنجبیل آسیاب شده را به چای‌تان اضافه کنید و هم اینکه از طرق مختلف در وعده‌های غذایی‌تان گنجانده و بخورید. فقط به صورت مرتبی و با فاصله زمانی مشخص زنجبیل‌ها را به روده‌های‌تان برسانید.
بیشتر بخوانید: هر آنچه باید در مورد امگا 3 بدانید
قاصدک
ریشه‌ی قاصدک اغلب در میان داروهای گیاهی به عنوان درمانی برای یبوست استفاده می‌شود. چرا که این گیاه پتانسیل بالایی برای تحریک سیستم گوارشی و حجم دادن به مدفوع است. ریشه قاصدک در دل خود اینولین دارد که نوعی فیبر محلول به حساب می‌اید و می‌تواند در نهایت به عمل دفع کمک کند. در حال حاضر برخی از پزشکان و متخصصان درمان‌های سنتی برای درمان یبوست به استفاده از جوشانده، دَم کرده و تنتور ریشه قاصدک توصیه می‌کنند و آن را نوعی ملین می‌دانند. برگ قاصدک هم برای پاکسازی کبد کارایی قابل توجهی دارد.
بزرک
در حال حاضر گیاه بزرک چندان شناخته شده نیست و تحقیقات درباره تاثیرات آن روی درمان سرطان و برخی عارضه‌ها مانند یبوست مشخص نیست. اگرچه در بسیاری از موارد از بزرک یا روغن آن به عنوان درمان یبوست یاد می‌شود ولی هنوز نتایج مشخصی در این زمینه وجود ندارد. مسئله مهم درباره این گیاه این است که حاوی فیبرهای محلول و نامحلول فراوانی است. فیبرهای نامحلول این ویژگی مهم را دارند که به خود آب جذب می‌کنند و در نتیجه موجب حجم دهی به مدفوع می‌شوند. اگرچه حجم گرفتن مدفوع می تواند به حرکت بهتر آن در روده کمک کند اما برخی ابراز نگرانی کرده‌اند که زیاده‌روی در مصرف بزرک می‌تواند منجر به انسداد روده هم شود. از این رو بهتر است یا بزرک را از لیست مصرف‌تان خط بزنید یا اینکه به مقدار بسیار کمی از آن استفاده کنید.
چای و نوشیدنی کافئین دار
در میان انواع درمان‌های گیاهی یبوست این مورد از بقیه بیشتر طرف‌دار دارد. چرا که قهوه و نوشیدنی‌های کافئین‌دار به اندازه کافی دلیل برای محبوبیت دارند و به همین دلیل استفاده از آنها برای درمان یبوست هم می‌تواند به محبوبیت آنها اضافه کند. اما قهوه یا نوشیدنی‌های کافئین‌دار چگونه یبوست را درمان می‌کنند؟ قهوه و نوشیدنی‌های کافئین‌دار به اندازه کافی در هوشیاری و سرزندگی اندام‌های و ارگان‌های مختلف تاثیر دارند برای همین چندان عجیب نیست که روی دستگاه گوارش هم موثر باشند. مهم‌ترین کاری که قهوه و کافئین در بدن انجام می‌دهد سرعت بخشیدن به گردش خون است. وقتی خون بیشتری به ارگان‌ها برسد کارشان را بهتر انجام می‌دهند و به همین دلیل روده‌ها هم می‌توانند به راحتی مدفوع را دفع کنند. اما قهوه و نوشیدنی‌های کافئین‌دار یک دلیل دیگر هم برای درمان یبوست دارند. احتمالا شنیده‌اید که برخی افراد در اثر خوردن قهوه یا قهوه زیاد به اسهال دچار می‌شوند. علت این ماجرا که به نوعی درمان یبوست هم به حساب می‌آید این است که اسیدهای موجود در قهوه می‌توانند در عرض چند دقیقه، روده‌ها را به کار گیرند و مشکلاتی همچون یبوست را رفع کنند. به همی راحتی. نحوه استفاده از این محصولات را هم همه می‌دانند. میتوانید قهوه یا نوشیدنی‌های کافئین‌دار بخورید یا به توصیه پزشکتان از قرص‌های کافئین استفاده کنید.
شیرین بیان
شیرین بیان از آن گیاهانی است که زیاد از آن به عنوان درمانی برای یبوست یاد می‌شود اما مانند گیاه بزرک که در بالا به آن اشاره کردیم هنوز جواب قطعی در این زمینه وجود ندارد. متخصصان طب سنتی معتقدند که شیرین بیان یک مسهل و ملین گیاهی است. برخی معتقدند که چای یا دمنوش شیرین بیان در زمان یبوست به آنها برای عمل دفع کمک کرده است. با این حال هنوز نتایج قطعی در این زمینه وجود ندارد و بهتر است از شیرین بیان جز در مواردی که برای خاصیت‌های ضدالتهابی‌اش استفاده می‌شود استفاده دیگری نکنید.
مطالعه این مطلب را از دست ندهید: علائم کبد چرب چیست و چگونه درمان می شود؟
گل ختمی
گل ختمی زرد به عنوان یک ملین و مسهل شناخته شده در طب سنتی تجویز می‌شود. گیاه ختمی دارای لعاب و موسیلاژ زیادی است .این گیاه دارای مواد نشاسته‌ای، چربی، اسانس، آنتوسیانین Anthocyanin، آل‌تئین Altheine، دیوکسی اسید و سیاتیدن است. این گیاه را اغلب به دو خاصیت مهم‌اش می‌شناسند. یکی تاثیری که در درمان بیماری‌های تنفسی دارد و دیگری اثری که در درمان یبوست از خود به جا می‌گذارد. به جز این‌ها از گل ختمی برای درمان ناراحتی های پوستی، اسهال خونی، ورم پستان و روم معده هم استفاده می‌شود.
بابونه
بابونه هم از آن گیاهانی است که در درمان یبوست موثر است. البته اغلب درمان یبوست را یکی از اثرات جانبی استفاده از بابونه معرفی می‌کنند. در واقع بابونه به عملکرد کبد کمک می‌کند و با تولید صفرا موجب می‌شود که در بخش‌های دیگر بدن عملکرد دستگاه گوارش هم بهبود یافته و عمل دفع به خوبی انجام شود.
مکمل های گیاهی برای درمان یبوست
تاثیر مستقیم و غیرقابل انکار گیاهان دارویی برای درمان یبوست موجب شده تا شرکت‌های دارویی فراوانی هم پا در مسیر تولید مکمل درمانی تخصصی برای درمان یبوست بگذارند که پایه‌ای کاملا گیاهی دارد. در اینجا چند مورد از مهم ترین و بهترین مکمل‌های با پایه گیاهی که برای درمان یبوست ساخته شده را معرفی می‌کنیم.
پودر پاپرینا
پودر پاپرینا از آن داروهایی است که می‌تواند به درمان یبوست کمک کند. این دارو از عصار گیاهان و حبوبات ساخته شده و در ان فیبرهای زیادی وجود دارد. فیبر موجود در این دارو در هنگام دفع آب به خود جذب می‌کند و عمل دفع را بهتر انجام می‌دهد. جذب آب زیاد توسط فیبرهای این دارو موجب می‌شود تا مدفوع نرم شده و در نتیجه حرکت آن در طول روده راحت‌تر باشد و به خوبی هم دفع شود.
پودر رولاکس
پودر رولاکس که حالا در ایران هم تولید می‌شود یک درمان دارویی برای یبوست بر پایه گیاهان دارویی است. در ترکیبات این پودر گیاه کاسیا آنگستیفولیا وجود دارد و این پور به کمک ویژگی‌های این گیاه از دو طریق یبوست را برطرف می‌کند. نخست اینکه به بافت مدفوع نفوذ کرده و آن را نرم می‌کند و دیگر اینکه موجب تحریک دستگاه گوارش و روده‌ها شده و در نتیجه کار دفع را راحت می‌کند.
آرد ذرت
در ترکیب آرد ذرت‌هایی که در داروخانه‌ها به عنوان درمان یبوست فروخته می‌شود ویتامین‌های گروه B ویتامین C، ویتامین A و موادی چون فسفر، منگنز، منیزیم و فیبر است. فیبر موجود در این آرد چیزی است که به درمان یبوست کمک می‌کند. فیبرها با جذب آب موجب می‌شوند تا عمل دفع راحت‌تر انجام شود.
کپسول لاکسافول باریج اسانس
کپسول لاکسافول باریج اسانس یک داروی درمان یبوست بر پایه محصولات گیاهی است. از این دارو به عنوان یک ملین یاد می‌شود و به نظر می‌رسد مشکلات دستگاه گوارش در زمینه یبوست را به خوبی برطرف می‌کند. این دارو بر پایه گیاه سنا که در بالا درباره‌ی خواص ضد یبوست آن توضیح دادیم کار می‌کند و موجب تحریک روده و دفع سریع می‌شود.
موسیلیوم فورت
اگر به یبوست مزمن دچار باشید پزشکان ممکن است به شما موسیلیوم فورت را توصیه کنند. دارویی بر پایه گیاهان دارویی که به عنوان یک محافظ قدرتمند برای دستگاه گوارش شناخته می‌شود و هم مشکلات یبوستی را حل می‌کند و هم روده‌های تحریک‌پذیر را درمان می‌کند. البته بهتر است بدون توصیه پزشک از این دارو استفاده نکنید.
سایر نکات درمان گیاهی یبوست در خانه
تا اینجا فهمیدید که یبوست به دلیل حرکت آرام و کند توده مدفوع در روده‌ها اتفاق می‌افتد. در واقع وقتی توده مدفوع به اندازه کافی آب دریافت نمی‌کند سنگین شده و حرکت و دفع آن سخت می‌شود. میتوانید توضیحات بیشتر را در مقاله “یبوست چیست؟” بخوانید. برای همین باید برای درمان خانگی آن به دنبال راه‌هایی باشید که این چالش را برطرف کند. این چالش هم چنین برطرف می‌شود که با خوردن هر چیزی که فیبر دارد به دریافت آب بیشتر در مدفوع کمک کنید. همچنین میتوانید با تحریک روده به فعالیت بیشتر کاری کنید که مدفوع به راحتی دفع شود.