طبق نظر سازمان جهانی بهداشت (WHO) اختلالات روانی با تغییر قابل توجه در شناخت، تنظیم هیجان یا رفتار افراد مشخص میشوند. انواع مختلفی از اختلالات روانی وجود دارد. در سال ۲۰۱۹، از هر ۸ نفر، ۱ نفر یا به طور کلی ۹۷۰ میلیون نفر در سراسر جهان با یک اختلال روانی زندگی میکردند که اختلالات اضطرابی و افسردگی شایعترین آنها بودند. در حال حاضر بیش از ۲۰۰ نوع اختلال روانی مانند افسردگی، اضطراب و اسکیزوفرنی در جهان شناسایی شده است.
امروزه یکی از این اختلالات روانی یعنی اسکیزوفرنی (Schizophrenia) تقریباً ۲۴ میلیون نفر را در سراسر جهان تحت تأثیر قرار داده که معادل حدود ۱ نفر از هر ۳۰۰ نفر یا ۰.۳۲٪ از جمعیت جهان است. فرد مبتلا به اسکیزوفرنی ممکن است تفکر هذیانی، از جمله افکار پارانوئید (توهم و بدگمانی) را تجربه کند. حتی ممکن است تمایز بین این حالت و تفکر عادی برای فرد ممکن نباشد. این نشانه از اسکیزوفرنی (پارانویا) به قدری فراگیر است که خود به عنوان زیرمجموعه و یکی انواع بیماری اسکیزوفرنی در نظر گرفته شده و به آن اسکیزوفرنی پارانوئید (Paranoid Schizophrenia) میگویند.
بسیاری از مردم، به خصوص به دلیل نحوهی به تصویر کشیدن اسکیزوفرنی پارانوئید توسط رسانهها در این که بیماری اسکیزوفرنی پارانوئید چیست آگاهی نداشته و تمایل دارند آن را با خشونت، پرخاشگری و رفتارهای عجیب مرتبط کنند. این تصور غلط تنها به مشکلات زندگی با اسکیزوفرنی میافزاید و باعث میشود افراد مبتلا به این بیماری در داشتن تعاملات و روابط اجتماعی در زندگی خود دچار مشکل شوند. در واقع، افراد مبتلا به اسکیزوفرنی در مقایسه با افراد فاقد این بیماری، کمتر احتمال دارد که به رفتارهای خشونتآمیز دست بزنند و حتی بیشتر احتمال دارد که توسط دیگران آسیب ببینند! در این مطلب، ضمن بیان علائم، تشخیص و درمان بیماری اسکیزوفرنی پارانویید، ابعاد نهفتهی این بیماری را نیز روشن خواهیم کرد.
Paranoid Schizophrenia
اسکیزوفرنی پارانوئید چیست؟
اسکیزوفرنی به طور کلی یک بیماری سلامت روان و اختلال مزمن مغزی است که چندین ناحیه مختلف از مغز را مختل میکند. این بیماری معمولاً بر تفکر، احساسات، استفاده از حواس و رفتار افراد تأثیر میگذارد. افراد مبتلا به اسکیزوفرنی معمولاً در تشخیص واقعیت مشکل دارند. این افراد اغلب دچار توهم و هذیان شده و با تفکرات آشفته دست و پنجه نرم میکنند اما بیماری اسکیزوفرنی پارانوئید چیست؟
اسکیزوفرنی پارانوئید اصطلاحی است که قبلاً برای اشاره به نوعی روانپریشی استفاده میشد. به این معنی که آنچه در ذهن تصور میشود با واقعیت تطابق کامل ندارد اما انجمن روانپزشکی آمریکا (APA) در سال ۲۰۱۳ استفاده از این عبارت را منسوخ اعلام کرد و اکثر متخصصان دیگر از این اصطلاح استفاده نمیکنند؛ در عوض، آن را همان اسکیزوفرنی توصیف میکنند. البته عبارت اسکیزوفرنی پارانوئید هنوز هم در بین جامعهی سلامت روان کاربرد دارد.
برای درک این که بیماری اسکیزوفرنی پارانوئید چیست باید بدانید که این بیماری به طور ویژه با موارد زیر شناخته میشود:
- توهم (Paranoia)، که جزء اصلی آن است و به این معنی که فرد بدون هیچ دلیل موجهی نسبت به کسی احساس بیاعتمادی، سوءظن و ترس میکند.
- هذیان (Delusions)، به این معنی که فرد چیزی را که افراد بدون این بیماری، غیرواقعی میدانند، واقعی تصور میکند.
این علائم میتوانند بر نحوهی تفکر و رفتار افراد تأثیر بگذارند. پیشبینی و نحوهی تفکر و رفتار افراد مبتلا به اسکیزوفرنی پارانوئید با یکدیگر تفاوت داشته و حتی ممکن است برای یک فرد به روشهای مختلف و در زمانهای مختلف، ظاهر شوند. همچنین ابتلا به اسکیزوفرنی پارانوئید میتواند داشتن شغل، انجام کارهای روزمره، داشتن دوست و حتی مراجعه به پزشک را برای بیمار دشوار کند.
اسکیزوفرنی پارانوئید شایعترین نوع اسکیزوفرنی است و تفاوت آن با سایر انواع اسکیزوفرنی در شدت بروز علائم توهم و یا هذیان است و گفتار و احساسات فرد را برخلاف سایر انواع اسکیزوفرنی کمتر تحت تأثیر قرار میدهد. در این زمینه، کسب اطلاعاتی درمورد افسردگی و راه های درمان آن بسیار مفید است. به طور کلی، علائم منفی اسکیزوفرنی پارانوئید (که بعداً توضیح خواهیم داد) کمتر است.
هرچند اسکیزوفرنی پارانوئید یک بیماری غیرمعمول به شمار میرود، اما شیوع نسبتاً زیادی دارد. کارشناسان تخمین میزنند که از هر ۱۰۰۰۰ نفر، حدود ۸۵ نفر در مقطعی از زندگی خود به این بیماری مبتلا میشوند. در سراسر جهان، سالانه حدود ۲.۷۷ میلیون مورد جدید از اسکیزوفرنی پارانوئید شناسایی میشود.
این بیماری معمولاً در اواخر نوجوانی یا اوایل بزرگسالی شروع میشود. اگرچه اسکیزوفرنی پارانوئید مادامالعمر است، اما داروها و درمانهای مختلف میتوانند به بیماران در مدیریت علائم کمک کرده و زندگی با این بیماری را بسیار آسانتر کنند.
علائم و نشانههای اسکیزوفرنی پارانوئید
۱. علائم مثبت (Positive Symptoms)
- هذیانهای گزند و آسیب (Persecutory Delusions): وقتی کسی دچار توهمات گزند و آسیب میشود، باور دارد که یک شخص یا گروه میخواهد به او آسیب برساند یا او را کنترل کند. فرد بیمار، علیرغم عدم وجود مدرک، قاطعانه معتقد است که این موضوع حقیقت دارد. این توهم ممکن است با برخی از اختلالات سلامت روان از جمله اسکیزوفرنی پارانوئید همراه باشد.
- توهمات شنیداری: توهمات شنیداری شایعترین نوع از علائم اسکیزوفرنی پارانوئید است و زمانی اتفاق میافتند که فرد صدا یا صداهایی را میشنود که در واقعیت وجود ندارند. در برخی موارد، این توهمات شنیداری موقتی و بیضرر هستند. اما ممکن است نشانهی یک بیماری عصبی یا بیماری جدیتر سلامت روان مانند اسکیزوفرنی پارانوئید باشند. هرچند توهمات شنیداری علل احتمالی زیادی دارند.
- توهمات بصری، بویایی، چشایی و لمسی: هرچند در توهمات حواس پنجگانه امکان تجربهی توهمات شنیداری که در بالا اشاره شد، بیشتر است، اما ممکن است توهمات چهار حواس دیگر یعنی بصری، بویایی، چشایی و لمسی نیز اتفاق بیفتد.
- اختلال در تفکر و گفتار: اختلال در تفکر و گفتار بر توانایی فرد در تفکر، صحبت کردن و نوشتن واضح و منطقی تأثیر میگذارد. این اختلال میتواند به صورت تفکر آشفته، مشکل در تمرکز یا حفظ یک رشته از افکار، توهم یا موارد دیگر بروز کند. اگرچه این اختلال معمولاً با اسکیزوفرنی مرتبط است، اما در در نوع پارانوئید آن کمتر بارز است و حتی میتواند نشانهای از اختلال دوقطبی و افسردگی نیز باشد.
۲. علائم منفی (Negative Symptoms)
- کاهش هیجان (Flat Affect): در حالت کاهش هیجان یا بیتفاوتی عاطفی، فرد ممکن است بسیار خوشحال یا بسیار غمگین باشد، اما دیگران نمیتوانند این احساسات را تشخیص دهند. زیرا چهره، حرکات و زبان بدن، هیجان را منعکس نمیکند. به همین دلیل، ممکن است فرد بیتفاوت و بیتوجه به نظر برسد. کاهش هیجان به خودی خود یک اختلال نیست، بلکه نشانهای از یک بیماری روانی مانند اسکیزوفرنی یا عارضهی جانبی یک داروی خاص است.
- کنارهگیری اجتماعی.
- بیانگیزگی (Avolition).
- کاهش لذت (Anhedonia).
قابل ذکر است علائم منفی اسکیزوفرنی در نوع پارانوئید کمتر برجسته هستند؛ اما در عین حال میتوانند وجود داشته باشند.
۳. علائم رفتاری و ظاهری افراد پارانوئید
- گوشهگیری و انزوا.
- واکنشهای شدید به محرکهای عادی.
- رفتار تهاجمی یا دفاعی (ناشی از هذیانها).
- بینظمی در بهداشت شخصی (در موارد شدید).
- بیقراری یا کندی در حرکات.
اگر بخواهیم نگاه دقیقتری به علائم داشته باشیم، با مشاهدهی فیلم و عکس بیماران اسکیزوفرنی درمییابیم که این افراد، نشانههای رفتاری و ظاهری خاصی مانند نگاههای مشکوک، ترس و اضطراب بیدلیل و واکنشهای غیرمنتظره دارند که میتواند حاکی از بیماری باشد.
تشخیص اسکیزوفرنی پارانوئید
با تشخیص زودهنگام و به موقع اسکیزوفرنی پارانوئید میتوان از شدت و گسترش اسن بیماری تا حد زیادی جلوگیری کرد. بنابراین درصورت مشاهدهی علائمی که در بالا ذکر شد، بهتر است هرچه زودتر به پزشک متخصص مراجعه شود. پزشک متخصص (روانپزشک) اسکیزوفرنی پارانوئید را با موارد زیر تشخیص میدهد:
- پرسیدن سؤالاتی در مورد علائم، سابقهی پزشکی و سابقه شخصی و خانوادگی بیمار.
- انجام معاینهی فیزیکی، بررسی ظاهر کلی و علائم حیاتی بیمار مانند فشار خون و ضربان قلب.
- انجام تستهای آزمایشگاهی و تصویربرداری برای بررسی اینکه آیا علائم به دلیل سایر بیماریها یا شرایط پزشکی است یا خیر.
همچنین ممکن است طبق «راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی، ویرایش پنجم، ویرایش متنی (DSM-5-TR)»، فرد را در صورت وجود موارد زیر، مبتلا به اسکیزوفرنی تشخیص دهد:
- فرد دچار هذیان، توهم یا مشکلات گفتاری و یکی دیگر از علائم اسکیزوفرنی، مانند رفتار آشفته، شده باشد.
- این علائم به طور جدی بر کار، زندگی اجتماعی، مدرسه و روابط فرد تأثیر میگذارند.
درمان اسکیزوفرنی پارانوئید: رویکرد جامع
درمان اسکیزوفرنی پارانوئید عموماً شامل چندین روش است که به ترتیب یا همزمان اعمال میشوند. در این میان، دارو، رواندرمانی و تکنیکهای توانبخشی و حمایتی از رایجترین درمانها هستند و هر سه میتوانند در صورت رعایت مداوم و مؤثر به درمان این بیماری کمک کنند. همانطور که گفته شد، تشخیص و درمان زودهنگام این بیماری، احتمال کسب نتیجهی مثبت را افزایش میدهد.
۱. درمان دارویی: قرص بیماری پارانوئید (Antipsychotic Medications)
پزشک ممکن است برای جلوگیری یا توقف علائمی مانند توهم، داروی ضد روانپریشی تجویز کند. این داروها میتوانند قرص، شربت یا آمپول باشند. ممکن است چند هفته طول بکشد تا این داروها به طور کامل اثر کنند، اما در هنگام مصرف، تأثیر آرامبخش دارند.
از جمله داروهای رایج ضد روانپریشی میتوان به ریسپریدون، الانزاپین، کوئتیاپین و آریپیپرازول اشاره کرد. اما بد نیست بدانید که به طور کلی دو نوع داروی ضد روانپریشی وجود دارد که شامل داروهای ضد روانپریشی نسل اول (FGA) و داروهای ضد روانپریشی نسل دوم (SGA) میشود. FGAها در دهه ۱۹۵۰ توسعه یافتند. SGAها نیز بعدها یعنی در دههی ۱۹۸۰، وارد بازار شدند.
داروهای ضد روانپریشی نسل اول (FGA)، داروهای ضد روانپریشی تیپیک نیز نامیده میشوند. این داروها عمدتاً گیرندههای دوپامین را مسدود میکنند تا علائم اسکیزوفرنی رفع شود. همچنین پزشکان FGAها را برای سایر بیماریهای روانی، مانند شیدایی حاد، آشفتگی و اختلال دوقطبی نیز تجویز میکنند.
FGAها عبارتاند از:
- کلروپرومازین (تورازین)
- فلوفنازین (پرولیکسین)
- هالوپریدول (هالدول)
- لوکساپین (لوکسیتان)
- پرفنازین (تریلافون)
- پیموزاید (اوراپ)
- تیوتیکسن (ناوان)
- تری فلوپرازین (استلازین)
داروهای ضد روانپریشی نسل دوم (SGA) نیز که جدیدتر از FGAها هستند، داروهای ضد روانپریشی آتیپیک نامیده میشوند. دلیل این امر این است که آنها دقیقاً مانند داروهای ضد روانپریشی تیپیک عمل نمیکنند. SGAها تا حدی گیرندههای دوپامین را مسدود میکنند. اما ممکن است بر موارد دیگری مانند سروتونین نیز تأثیر بگذارند.
داروهای ضد روانپریشی نسل دوم (SGA) عبارتاند از:
- آریپیپرازول (ابیلیفای)
- آسناپین (سافریس)
- برکسپیپرازول (رکسولتی)
- کاریپرازین (ورایلار)
- کلوزاپین (کلوزاریل)
- ایلوپریدون (فاناپت)
- لورازیدون (لاتودا)
- الانزاپین (زیپرکسا)
- پالیپریدون (اینوگا)
- ریسپریدون (ریسپردال)
- کوئتیاپین (سروکوئل)
- زیپرازیدون (گودون)
همانطور که تا حدودی اشاره شد، داروهای ضد روانپریشی در درجهی اول اثرات دوپامین را مسدود میکنند. دوپامین یک مادهی شیمیایی است که پیامها را از یک قسمت مغز به قسمت دیگر منتقل میکند. برطبق یک نظریهی معروف پزشکی، اگر سطح دوپامین در مغز خیلی بالا باشد، ممکن است در افزایش شدت روانپریشی مؤثر باشد.
مصرف دارو باید به طور منظم صورت گیرد و حتی در صورت داشتن احساس بهتر، نباید مصرف آن به طور خودسرانه قطع شود. زیرا در این صورت ممکن است توهمات به ذهن فرد بیمار بازگردند.
همچنین باید از مصرف ماریجوانا، الکل، نیکوتین، کوکائین یا سایر محرکها و مواد مخدر خودداری شود. این مواد میتوانند مانع از عملکرد مناسب داروهای ضد روانپریشی شوند. همچنین میتوانند باعث پارانویا یا بدتر شدن آن شوند.
بهتر است از مصرف داروها بدون تجویز پزشک خودداری شود. چرا که برخی داروها بر سیستم ایمنی بدن تأثیر منفی گذاشته و باید برای تقویت سیستم ایمنی بدن از داروهای دیگری استفاده کرد. همچنین مصرف داروهای ضد روانپریشی بدون نسخهی پزشک عوارضی دارد که در ادامه به آن اشاره میکنیم.
عوارض جانبی داروها
به طور کلی، عوارض جانبی داروهای ضد روانپریشی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- تاری دید
- عوارض متابولیک
- یبوست
- خشکی دهان
- افزایش وزن
- خطر بیشتر ابتلا به دیابت
- هیپرپرولاکتینمی، که میتواند منجر به بزرگ شدن سینه شود
- بیقراری
- مشکلات جنسی
- خوابآلودگی
- کندی حرکات
- مشکلات حرکتی یا لرزش در فک، لبها و زبان (به نام دیسکینزی تاخیری)
مدیریت عوارض و اهمیت همکاری با پزشک
داروهای ضد روانپریشی ممکن است عوارض جانبی مختلفی داشته باشند. بروز این عوارض برای هر فردی متفاوت است و همچنین همهی داروهای ضد روانپریشی به یک شکل روی افراد تأثیر نمیگذارند. بنابراین مصرف دارو باید زیر نظر پزشک متخصص باشد تا در صورت بروز عوارض، به سرعت آن را ریشهیابی کرده و درصدد رفع آن بربیاید.
۲. رواندرمانی (Psychotherapy)
رواندرمانی میتواند به افراد مبتلا به اسکیزوفرنی کمک کند تا شرایط خود را درک کرده و با آن بهتر سازگار شوند. همچنین میتواند به آنها در مدیریت نگرانیهای سلامت روان که ممکن است همراه یا به دلیل اسکیزوفرنی رخ دهد، کمک کند.
رواندرمانی برای اسکیزوفرنی پارانوئید در درجهی اول از رویکردهایی مانند درمان شناختی-رفتاری برای روانپریشی (CBT) برای کمک به بیماران در مدیریت افکار و توهمات تحریفشده با توسعهی استراتژیهای مقابله، بهبود واقعیتسنجی و افزایش مهارتهای اجتماعی استفاده میکند. سایر روشهای رواندرمانی، مانند خانوادهدرمانی، گروهدرمانی و آموزش مهارتهای اجتماعی نیز برای ایجاد حس تعلق به جامعه، بهبود عملکرد و ارائهی حمایت عاطفی به کار گرفته میشوند. رواندرمانی در ترکیب با داروهای ضد روانپریشی بیشترین تأثیر را دارد.
۳. توانبخشی روانپزشکی و حمایتهای اجتماعی
توانبخشی روانپزشکی و حمایتهای اجتماعی نقش حیاتی در درمان اسکیزوفرنی پارانوئید دارند.
به طور مثال، برنامههای توانبخشی شغلی و آموزشی به بیماران کمک میکنند تا مهارتهای لازم برای اشتغال و فعالیتهای آموزشی را در خود توسعه دهند. این برنامهها با تقویت حس استقلال در افراد، عزت نفس را افزایش داده و به نوعی تمرین حضور در اجتماع را آموزش میدهند. آموزش شغلی و فرصتهای آموزشی متناسب با تواناییها و علایق فردی میتوانند در این برنامهها جای بگیرند.
تشکیل گروههای حمایتی برای بیماران و خانوادهها نیز بستری برای به اشتراک گذاشتن تجربیات، بیان استراتژیهای مقابله با بیماری و حمایت عاطفی از افراد بیمار فراهم میکنند. آموزش خانوادهها در مورد بیماری، در مقابله با آن اهمیت زیادی دارد.
در نهایت، به حداقل رساندن استرس، تنش و هرج و مرج در محیط میتواند خطر تشدید علائم را کاهش دهد. وجود یک محیط پایدار، قابل پیشبینی و حمایتی، تأثیر فراوانی در درمان بیماری اسکیزوفرنی پارانوئید دارد.
همچنین تشویق به انجام کارهای روزمره و اجتناب از تحریک بیش از حد برای بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی پارانوئید مفید است.
طول عمر بیماران اسکیزوفرنی پارانوئید و پیشآگهی بیماری
آیا طول عمر بیماران پارانوئید کمتر است؟ پاسخ این سؤال، در شرایطی و به دلیل عوامل متعدد از جمله عوارض داروها، سبک زندگی و بیماریهای همراه با اسکیزوفرنی پارانوئید، مثبت است. بااینحال، جای نگرانی نیست زیرا با درمان مناسب میتوان آن را بهبود بخشید. وقتی فردی مبتلا به اسکیزوفرنی پارانوئید و متعاقباً دچار توهم و خیال میشود، معمولاً احساس ترس و ناتوانی در اعتماد به دیگران میکند. فرد مبتلا به اسکیزوفرنی ممکن است دیگران را در حال تلاش برای کمک به خود ببیند و تلاشهای آنها را به عنوان تلاش برای آسیب رساندن اشتباه بگیرد.
به طور کلی عوامل زیر بر پیشآگهی و کیفیت زندگی افراد مبتلا به این بیماری مؤثرند:
- تشخیص زودهنگام و درمان به موقع.
- پایبندی به درمان دارویی و رواندرمانی.
- حمایت خانواده و اجتماعی.
- عدم مصرف مواد مخدر و الکل.
- سبک زندگی سالم (تغذیه، ورزش).
افراد مبتلا بدون درمان (یا اگر تأخیر یا وقفهی طولانی در درمان آنها وجود داشته باشد)، بیشتر احتمال دارد با اثرات این بیماری دست و پنجه نرم کنند. این امر میتواند تأثیرات شدید یا حتی خطرناکی بر زندگی فرد داشته باشد و خطر مشکلات مربوط به حفظ روابط و حفظ شغل را افزایش دهد. درنتیجه میتواند منجر به مشکلاتی مانند انزوای اجتماعی شود. همچنین افراد مبتلا به اسکیزوفرنی پارانوئید در معرض خطر بیشتری برای مرگ ناشی از خودکشی هستند. فراموش نکنید که اسکیزوفرنی پارانوئید اغلب با درمان، قابل کنترل است.
بیماری پارانوئید در مردان و زنان: تفاوتها و شباهتها
هرچند به نظر میرسد اسکیزوفرنی پارانوئید مردان و زنان را تقریباً به طور مساوی تحت تأثیر قرار میدهد، اما سن شروع در آنها متفاوت است.
سن شروع بیماری پارانوئید در مردان معمولاً در اواخر نوجوانی و اوایل دههی بیست سالگی است. در سوی دیگر، زنان معمولاً دیرتر و بیشتر در اواخر دههی بیست سالگی با این بیماری تشخیص داده میشوند. با این حال، این موضوع در مورد همهی قومیتها و فرهنگها صادق نیست. مثلاً مطالعات در کشور هند تفاوت کمی در سن شروع بین مردان و زنان نشان داده است.
تفاوت در سن شروع ممکن است برخی از تفاوتهای دیگر بین مردان و زنان را در این بیماری توضیح دهد. مردان تمایل دارند گوشهگیری اجتماعی، کندی عاطفی و کاهش گفتار بیشتری از خود نشان دهند. اما زنان در زمانی که دارای علائم قابل تشخیص هستند، مهارتهای اجتماعی بیشتری دارند و گاهی اوقات علائم خفیفتری نسبت به مردان داشته و اغلب به درمان، بهتر پاسخ میدهند. توضیح احتمالی دیگر این است که هورمونهایی مانند استروژن از کندی عاطفی محافظت میکنند.
زنان معمولاً اضطراب و افسردگی بیشتری نشان میدهند. زیرا در سن شروع طیف وسیعتری از احساسات را تجربه میکنند. این بدان معناست که زنان ممکن است بیشتر احتمال داشته باشند که پارانویا را به عنوان یک علامت داشته باشند. زنان ممکن است بیشتر در معرض تشخیصهای مرتبط مانند اختلال اسکیزوافکتیو یا اختلال شخصیت اسکیزوتایپال قرار گیرند. علائم آنها میتواند به صورت کاهش عملکرد اساسی یا اختلال در گفتار و افکار باشد. زنان مبتلا به اسکیزوفرنی پارانوئید ممکن است بیشتر از مردان به افکار خودکشی فکر کنند.
بیماری اسکیزوفرنی پارانوئید بر روابط زنان و مردان و طلاق نیز تأثیرگذار است. افرادی که اسکیزوفرنی دارند، در روابط و طلاق، گوشهگیرتر و منزویتر میشوند که این امر ایجاد ارتباط را دشوارتر میکند. این امر میتواند ارتباط با وکلا، مددکاران پرونده و سایر افرادی را که در این فرآیند دخیل هستند، چالشبرانگیز کند. همچنین میتواند منجر به ایجاد چالشهایی در مورد توانایی فرزندپروری شده و حتی نتیجهی حضانت فرزندان را در جلسهی دادگاه تغییر دهد.
افراد مبتلا به اسکیزوفرنی شدید، کاملاً از دنیای اطراف خود جدا هستند و به نظر میرسد که این افراد اغلب به دلیل احساس امنیت، در توهمات خود زندگی میکنند. هرچه استرس بیشتر باشد، این افراد کمتر با دیگران ارتباط برقرار میکنند. این امر میتواند حل تعارض و عبور از فرآیندهای مهمی مانند طلاق یا پروندههای حقوق خانواده را دشوار کند.
افراد مبتلا به اسکیزوفرنی از ابتدا ارتباط برقرارکنندگان خوبی نیستند. اگر استرس و آشفتگی عاطفی بیشتری وجود داشته باشد، آنها به گوشهگیری و درونیسازی خود ادامه میدهند. این امر میتواند تنظیم ترتیبات پس از جدایی، حضانت و حتی بحث در مورد اختلافات یا تلاش برای دستیابی به یک توافق دوستانه قبل از ارجاع پرونده به دادگاه برای تصمیمگیری قاضی را دشوار کند. مشکلات ارتباطی بسیار متنوعی در طلاق وجود دارد و وقتی اختلال روانی را با این همه روانپریشی و جدایی به آن اضافه کنید، میتواند برای همهی افراد درگیر پیچیدهتر شود.
البته نباید این موضوع را به طور قطع به همهی موارد ابتلا ارجاع داد. زیرا در بسیاری از موارد ابتلا به بیماری اسکیزوفرنی در زوجین، لزوماً طلاق اتفاق نمیافتد و صرفاً ممکن است ریسک آن افزایش یابد.
فرد مبتلا به اسکیزوفرنی به حمایت و اطمینان خاطر اطرافیان خود نیاز دارد. فرد باید از خانواده و دوستان خود و همچنین وکیل، درمانگر و سایر افراد زندگی خود در این مسیر کمک بخواهد. این کمک شامل تشویق او به ادامهی درمان و ادامهی مصرف دارو یا شرکت در جلسات درمانی میشود. همچنین باید به او احترام گذاشته شده و فراموش نشود که توهمات او برای خودش بسیار واقعی است. در صورت امکان، حضور در گروههای حمایتی و گاهی جلسات مشاورهی زوجدرمانی و خانوادهدرمانی میتوانند به فرد در مقابله با بیماری کمک کنند.
سوالاتی که افراد پارانوئید ممکن است بپرسند یا رفتارهایی که از آنها سر میزند:
سؤالاتی که افراد پارانوئید میپرسند (مثلاً چرا همه مرا زیر نظر دارند؟ شما از او حرف میزدید؟ قصد آسیب رساندن به من را دارید؟ آیا کسی علیه من توطئه میکند؟ و غیره)، منعکسکنندهی ترسها و سوءظنهای اساسی معمول در اسکیزوفرنی پارانوئید است و پاسخ دادن به این سؤالات باید با اطمینان خاطر و همدلی همراه باشد و هرگز فرد دارای اسکیزوفرنی را تحقیر نکنید.
رفتارهایی که افراد پارانوئید ممکن است انجام دهند:
- گوش دادن به صداها یا اصوات خیالی (توهمات شنوایی)
- نگرانی بیش از حد در مورد مسموم شدن یا آسیب دیدن
- اجتناب از موقعیتهای اجتماعی یا کنارهگیری از دیگران
- حمل وسایل دفاعی (مانند چاقو، اسپری فلفل)
- تحت نظر داشتن یا جاسوسی کردن دیگران
- تفسیر نادرست اقدامات بیضرر به عنوان رفتار تهدیدآمیز
- امتناع از به اشتراک گذاشتن اطلاعات شخصی
- بدگمانی یا بیاعتمادی به نزدیکان
- نشان دادن رفتارهای دفاعی یا پرخاشگرانه هنگام احساس تهدید
راهکارهای ارتباطی با فرد پارانوئید:
- پرهیز از بحث و جدل بر سر هذیانها
- حفظ آرامش
- نشان دادن همدلی بدون تأیید هذیان
- تشویق به درمان
- احترام به مرزها و حریم خصوصی آنها
کلام آخر
اسکیزوفرنی پارانوئید یک بیماری مزمن اما قابل مدیریت است. با یک سیستم پشتیبانی مناسب که شامل داشتن رابطهای محکم با پزشک، عزیزان و گروههای حمایتی، میتوان به طور فعال و آگاهانه با اسکیزوفرنی زندگی کرد. درواقع، تشخیص زودهنگام، درمان چندوجهی (دارو و رواندرمانی) و حمایت اجتماعی کلید حل این معضل روانی است.
افراد مبتلا به اسکیزوفرنی اغلب مورد تبعیض و قضاوت قرار میگیرند و حقوقشان نقض میشود. این رفتار ناعادلانه، داشتن چیزهایی را که از یک زندگی مناسب و راحت پشتیبانی میکنند، مانند مراقبتهای بهداشتی، خانه و اشتغال، برای آنها دشوارتر میکند. تنها زمانی که فرد مبتلا به اسکیزوفرنی میتواند خشونتآمیز رفتار کند، زمانی است که هیچ درمانی برای بیماری خود دریافت نمیکند یا اختلال درمان نشدهای در مصرف مواد مخدر دارد.
بنابراین اسکیزوفرنی پارانوئید با تشخیص بهموقع و رعایت دستورات درمانی تا حد زیادی قابل کنترل است. برای اطلاعات بیشتر و مشاوره، میتوانید به متخصصان سلامت روان مراجعه کنید. دارولاین همواره در کنار شماست تا اطلاعات معتبر را ارائه دهد.
منابع