غذاهایی که میخوریم حاوی انواع ویتامینها، مواد معدنی و سایر مواد مغذی مهماند که به سلامت بدن ما کمک میکنند. مهم نیست در چه سنی هستید، دو مادهی مغذی یعنی کلسیم و ویتامین D برای سلامت استخوانها مورد نیاز هستند.
کلسیم، یکی از اجزای کلیدی استخوان، از طریق مصرف رژیم غذایی یا مکملها یا هر دو به دست میآید. از طرفی، وجود ویتامین D نیز برای جذب طبیعی کلسیم ضروری است. اگرچه مصرف کلسیم و ویتامین دی اغلب برای پیشگیری و درمان پوکی استخوان توصیه میشوند، اما در موارد دیگری مانند عملکرد صحیح عضلات، بیماریهای قلبی و غیره نیز کاربرد دارد. در این مطلب دربارهی قرص کلسیم دی که ترکیبی از کلسیم و ویتامین D است، توضیح خواهیم داد و سعی میکنیم پاسخی درخور به این سؤال که قرص کلسیم دی برای چیست، ارائه دهیم.
قرص کلسیم دی: کلسیم + ویتامین D
کلسیم یک مادهی معدنی است که برای بسیاری از عملکردهای بدن، به ویژه تشکیل و نگهداری استخوان، ضروری است. ویتامین D نیز به بدن در جذب کلسیم کمک میکند. کلسیم استخوانها و عضلات، از جمله عضلات قلب را سالم و قوی نگه میدارد.
افرادی که در طول زندگی به اندازهی کافی کلسیم و ویتامین D دریافت نمیکنند، احتمال بیشتری دارد که در سالهای بعدی زندگی خود استخوانهای نازک و شکننده (پوکی استخوان) داشته باشند. در این حالت، استخوانها به راحتی میشکنند که میتواند منجر به آسیبهای جدی شود. به همین دلیل است که دریافت کافی کلسیم و ویتامین D در دوران کودکی و بزرگسالی مهم است. این ویتامین به قوی نگه داشتن استخوانها با افزایش سن کمک کرده و از شکستگیهای احتمالی جلوگیری میکند.
همچنین بدن انسان از ویتامین D برای کمک به جذب کلسیم و عملکرد مناسب عضلات استفاده میکند. اگر عضلات، به میزان کافی کلسیم دریافت نکنند، میتوانند دچار گرفتگی، درد یا احساس ضعف شوند. حتی ممکن است فرد به درد و کوفتگی عضلانی طولانی مدت (مزمن) دچار شود. دریافت ویتامین دی کافی به جلوگیری از این مشکلات کمک میکند.
کودکانی که ویتامین D کافی دریافت نمیکنند، ممکن است به اندازهی همسالان خود رشد نکنند. همچنین احتمال ابتلا به یک بیماری نادر به نام راشیتیسم را دارند که باعث ضعف استخوانها میشود.
به طور کلی ترکیب کلسیم و ویتامین D برای درمان یا پیشگیری از کمبود کلسیم استفاده میشود. برندها و اشکال مختلفی از ترکیب کلسیم و ویتامین دی موجود است که تحت عنوان قرص کلسیم دی تولید میشوند. به طور مثال از انواع قرص کلسیم دی خارجی میتوان به Calcium 600 mg with Vitamin D3 محصول برند آمریکایی Nature Made یا Calcium D3 Forte محصول شرکت لهستانی Olimp Labs اشاره کرد. اما هریک از این دو مادهی مغذی یعنی کلسیم و ویتامین D چه نقش مهمی در بدن ایفا میکنند؟
نقش کلسیم در بدن
کلسیم برای عملکرد صحیح قلب، عضلات، اعصاب و همچنین لخته شدن خون مورد نیاز است. کافی نبودن کلسیم در بدن به طور قابل توجهی در ایجاد پوکی استخوان نقش دارد. بسیاری از مطالعات منتشر شده نشان میدهند که دریافت کم کلسیم در طول زندگی با کاهش تودهی استخوانی و افزایش میزان شکستگی مرتبط است. همچنین بررسیها نشان دادهاند که اکثر افراد کلسیم مورد نیاز برای رشد و حفظ سلامت استخوانها را دریافت نمیکنند.
اگر فرد از رژیم غذایی خود کلسیم کافی دریافت نکند، ممکن است نیاز به مصرف مکمل کلسیم داشته باشد. میزان کلسیم مورد نیاز بدن از یک مکمل به میزان کلسیم دریافتی از منابع غذایی بستگی دارد. ترکیبات مختلف کلسیم مانند کلسیم کربنات و کلسیم سیترات و غیره وجود دارد که میتوان از بین آنها مکمل مناسب را انتخاب کرد. همهی اشکال اصلی مکملهای کلسیم هنگام مصرف با غذا به طور مساوی جذب میشوند (به جز در افرادی که بیماری دستگاه گوارش دارند).
نقش ویتامین D در بدن
بدن برای جذب کلسیم به ویتامین D نیاز دارد. بدون ویتامین D کافی، بدن نمیتواند به اندازهی کافی هورمون کلسیتریول (معروف به «ویتامین D فعال») تولید کند. بنابراین منجر به جذب ناکافی کلسیم از رژیم غذایی میشود. در این شرایط، بدن باید کلسیم را از ذخایر خود در اسکلت دریافت کند که باعث تضعیف استخوان موجود و جلوگیری از تشکیل استخوان قوی و جدید خواهد شد.
ویتامین D را میتوان از سه طریق یعنی پوست، رژیم غذایی و مکملها دریافت کرد. متخصصان توصیه میکنند که تا سن ۷۰ سالگی روزانه ۶۰۰ واحد بینالمللی (IU) ویتامین D مصرف شود. مردان و زنان بالای ۷۰ سال باید میزان مصرف خود را به ۸۰۰ واحد بینالمللی در روز افزایش دهند که این مقدار را میتوان از مکملها یا غذاهای غنی از ویتامین D مانند زرده تخم مرغ، ماهی آب شور، جگر و شیر غنی شده نیز دریافت کرد. البته برای بزرگسالان بیش از ۴۰۰۰ واحد بینالمللی در روز توصیه نمیشود. بااینحال، گاهی اوقات پزشکان دوزهای بالاتری را برای افرادی که کمبود ویتامین D دارند تجویز میکنند.
کاربرد قرص کلسیم دی: قرص کلسیم دی برای چیست؟
قرص کلسیم دی حاوی ترکیبات فعال کلسیم همراه با ویتامین D است که برای بیماریها و شرایط پزشکی مختلفی تجویز میشود.
یکی از کاربردهای قرص کلسیم دی پیشگیری و درمان سطح پایین کلسیم پلاسما در افرادی است که کلسیم کافی از رژیم غذایی خود جذب نمیکنند. درمان بیماریهای ناشی از سطح پایین کلسیم مانند راشیتیسم، پوکی استخوان، تتانی (انقباض غیر ارادی ماهیچهها) و کم کاری پاراتیروئید از دیگر کاربردهای این قرص است.
همچنین مصرف کافی این مکمل برای گروههای خاصی مانند زنان باردار، زنان شیرده و افرادی که از داروهایی مانند فنوباربیتال، فنی توئین یا پردنیزون استفاده میکنند، ضروری است.
کلسیم نقش مهم و اساسی در فعالیت عضلات، استخوانها، سلولها و اعصاب بدن دارد. در مواردی که سطح کلسیم خون ناکافی باشد، بدن کلسیم را از استخوانها جمعآوری میکند و در نتیجه استخوانها را تضعیف میکند اما ویتامین D موجود در قرص کلسیم دی برای چیست؟
مکمل کلسیم اغلب با ویتامین D ترکیب میشود زیرا ویتامین D به بدن کمک میکند تا جذب کلسیم و فسفر را در مخاط روده افزایش دهد. مصرف مقادیر کافی کلسیم، ویتامین D و فسفر عامل مهمی در حفظ و ساخت استخوانهای قوی است.
قرص کلسیم دی برای چه افرادی مفید است؟
افرادی که کلسیم و ویتامین D کافی از رژیم غذایی خود دریافت نمیکنند، افرادی که شرایطی دارند که جذب کلسیم را مختل میکند و افراد مسنتر که در معرض خطر بیشتری برای پوکی استخواناند، میتوانند از مکملهای کلسیم دی بهرهمند شوند. به طور کلی قرص کلسیم دی برای این افراد مناسب است:
- افرادی که کمبودهای غذایی دارند: افرادی که رژیم غذایی وگان یا به لاکتوز حساسیت دارند، ممکن است کلسیم کافی از غذا دریافت نکنند.
- افرادی که مشکلات جذب دارند: برخی بیماریهای گوارشی، مانند بیماری التهابی روده یا بیماری سلیاک میتوانند توانایی بدن را در جذب کلسیم کاهش دهند.
- افرادی که شرایط پزشکی خاصی دارند: افرادی که تودهی استخوانی کم یا پوکی استخوان دارند (که با ضعیف و شکننده بودن استخوانها مشخص میشود) ممکن است به مکمل نیاز داشته باشند.
- افراد مسن: زنان یائسه و مردان مسن در معرض خطر بیشتری برای از دست دادن استخوان مرتبط با سناند و مکملها میتوانند به کاهش خطر پوکی استخوان و شکستگی کمک کنند.
- کسانی که داروهای خاصی مصرف میکنند: درمان طولانی مدت با استفاده از برخی داروها مانند کورتیکواستروئیدها میتواند باعث از دست دادن کلسیم در بدن شده و نیاز به جذب آن را توسط قرص کلسیم دی افزایش دهد.
طریقه و میزان مصرف قرص کلسیم دی
این دارو را به صورت خوراکی همراه با غذا مصرف کنید. اگر قرص کلسیم دی حاوی کلسیم سیترات است، میتوانید آن را با غذا یا بدون غذا مصرف کنید. تمام دستورالعملهای روی بستهبندی محصول را دنبال کرده یا طبق دستور پزشک مصرف کنید. اگر کل دوز روزانهی شما بیش از ۶۰۰ میلیگرم است، برای جذب بهتر، دوز مصرفی دارو را تقسیم کرده و در طول روز با فاصله مصرف کنید.
برای بهرهمندی از فواید این دارو، آن را به طور منظم مصرف کنید. برای فراموش نکردن مصرف، هر روز آن را در زمانهای مشخصی مصرف کنید.
اگر پزشک شما رژیم غذایی خاصی را برایتان توصیه کرده، پیروی از این رژیم غذایی برای بهرهمندی حداکثری از این دارو و جلوگیری از عوارض جانبی جدی بسیار مهم است.
به طور کلی، دوز معمول برای بزرگسالان، مصرف روزانه یک قرص است که معمولاً حاوی حدود ۵۰۰ میلیگرم تا ۶۰۰ میلیگرم کلسیم و ۴۰۰ واحد بینالمللی ویتامین D است. این مقدار، اگر رژیم غذایی شما کلسیم و ویتامین D کافی را تأمین نکند، معمولاً برای حمایت از سلامت استخوانها کافی است.
بااینحال، نیازهای فردی افراد ممکن است بر اساس سن، رژیم غذایی، وضعیت سلامتی و هرگونه بیماری زمینهای متفاوت باشد. مهم است که بدون نظارت پزشک از دوز توصیه شده تجاوز نکنید. زیرا کلسیم بیش از حد میتواند منجر به عوارض جانبی مانند سنگ کلیه شود. توصیه میشود روزانه یک قرص را همراه با غذا یا طبق دستور پزشک مصرف کرده و در صورت لزوم، برای ارزیابی سطح کلسیم و ویتامین D در بدن، پیگیریهای لازم را انجام دهید.
موارد احتیاط و عوارض جانبی قرص کلسیم دی
قبل از مصرف این دارو در صورت حساسیت به آن یا سایر محصولات ویتامین D (مانند کلسیتریول) یا هرگونه آلرژی دیگر به پزشک یا داروساز خود اطلاع دهید. این محصول ممکن است حاوی مواد غیرفعال باشد که میتواند باعث واکنشهای آلرژیک یا سایر مشکلات شود.
همچنین قبل از استفاده از این دارو سابقهی پزشکی خود را به پزشک یا داروساز به خصوص در مواردی مانند سطح بالای کلسیم یا ویتامین D (هیپرکلسمی یا هیپرویتامینوز D)، مشکل در جذب مواد مغذی از غذا (سندرم سوء جذب)، بیماری قلبی عروقی، بیماری کلیوی (از جمله سنگ کلیه)، برخی اختلالات سیستم ایمنی (سارکوئیدوز)، بیماری کبد، برخی بیماریهای روده (بیماری کرون، بیماری ویپل)، کمبود یا عدم وجود اسید معده (آکلریدریا)، سطح پایین صفرا و عدم تعادل فسفات در بدن اطلاع دهید.
قرصهای جویدنی ممکن است حاوی قند یا آسپارتام باشند. در صورت ابتلا به دیابت، فنیل کتونوری (PKU) یا هر بیماری دیگری که نیاز به محدود کردن یا اجتناب از این مواد در رژیم غذایی دارد، احتیاط لازم است.
اگر باردار هستید، قبل از مصرف این دارو حتماً به پزشک خود اطلاع دهید. در دوران بارداری، دوزهای ویتامین D بیشتر از میزان توصیه شده در رژیم غذایی فقط در صورت نیاز مبرم باید استفاده شود. در مورد خطرات و فواید آن با پزشک خود صحبت کنید. این دارو به شیر مادر منتقل میشود. بنابراین قبل از شیردهی نیز با پزشک مشورت کنید.
در صورت مصرف این قرص ممکن است یبوست یا ناراحتی معده رخ دهد. اگر هر یک از این عوارض ادامه پیدا کرد یا بدتر شد، فوراً به پزشک یا داروساز اطلاع دهید.
به یاد داشته باشید که اگر پزشک شما مصرف این دارو را تجویز کرده، بنابراین او تشخیص داده که فواید آن برای شما بیشتر از خطر عوارض جانبی آن است. بسیاری از افرادی که از این دارو استفاده میکنند، عوارض جانبی جدی ندارند.
در صورت بروز هرگونه عارضهی جانبی جدی از جمله: حالت تهوع یا استفراغ، از دست دادن اشتها، کاهش غیرمعمول وزن، تغییرات ذهنی و خلقی، علائم مشکلات کلیوی (مانند تغییر در میزان ادرار)، درد استخوان یا عضله، سردرد، افزایش تشنگی، افزایش ادرار، ضعف، خستگی و ضربان قلب سریع یا کوبنده فوراً به پزشک خود اطلاع دهید.
واکنش آلرژیک بسیار جدی به این دارو نیز نادر است. بااینحال، در صورت مشاهده هرگونه علائم واکنش آلرژیک جدی از جمله بثورات پوستی، خارش یا تورم (به خصوص در صورت، زبان و گلو)، سرگیجه شدید و مشکل در تنفس فوراً کمک پزشکی دریافت کنید.
تداخلات دارویی قرص کلسیم دی
تداخلات دارویی ممکن است نحوهی عملکرد یک دارو را تغییر داده یا خطر عوارض جانبی جدی را افزایش دهد. لیستی از تمام داروهایی که استفاده میکنید (از جمله داروهای تجویزی و بدون نسخه و همچنین محصولات گیاهی) تهیه کرده و آن را با پزشک و داروساز خود به اشتراک بگذارید. بدون تأیید پزشک، مصرف هیچ دارویی را شروع و متوقف نکنید یا دوز آن را تغییر ندهید.
برخی از داروهایی که ممکن است با این دارو تداخل داشته باشند عبارتاند از:
- دیگوکسین
- فسفات باندرها (داروهای متصل شونده به فسفات).
کلسیم میتواند جذب داروهای دیگری مانند آنتیبیوتیکهای تتراسایکلین (به عنوان مثال، داکسی سایکلین، مینوسیکلین)، بیسفسفوناتها (مانند آلندرونات)، استراموستین، لووتیروکسین و آنتیبیوتیکهای کینولون (مانند سیپروفلوکساسین و لووفلوکساسین) را کاهش دهد. همچنین برخی داروها از جمله مهارکنندههای اسید صفراوی (مانند کلستیرامین یا کلستیپول)، روغن معدنی و اورلیستات میتوانند جذب ویتامین D را کاهش دهند. تا حد امکان، زمان مصرف این داروها را از زمان مصرف دوزهای کلسیم و ویتامین D جدا کنید.
برچسب روی تمام داروهای تجویزی، بدون نسخه و گیاهی (مانند آنتیاسیدها، ملینها و ویتامینها) را بررسی کنید زیرا ممکن است حاوی کلسیم، فسفات یا ویتامین D باشند. از پزشک خود در مورد استفادهی ایمن از این محصولات سوال کنید.
ویتامین D بسیار شبیه به کلسیتریول است. پس هنگام استفاده از ویتامین D از داروهای حاوی کلسیتریول استفاده نکنید.
کلام آخر
علاوه بر مصرف مکملهای کلسیم، میتوانید با خوردن غذاهای غنی از کلسیم مانند شیر، پنیر، ماهی کلیکا، ساردین، توفو و اسفناج میزان کلسیم دریافتی خود را افزایش دهید.
بدن انسان برای جذب کلسیم به ویتامین D نیاز دارد که میتواند ویتامین D را از نور مستقیم خورشید دریافت کند. بنابراین فعالیتهای خارج از منزل مانند پیادهروی یا باغبانی برای دریافت کافی ویتامین D مفید است. همچنین میتوانید ویتامین D را از غذاهایی مانند غلات، تخممرغ، ماهیهای چرب (ماهی سالمون، ماهی کاد، ماهی خال مخالی)، برخی از برندهای شیر و مکملهای حاوی ویتامین D مانند قرص کلسیم دی دریافت کنید.
مصرف کلسیم ممکن است جذب برخی داروها مانند برخی آنتیبیوتیکها و مکملها (مانند آهن) را کاهش دهد و باید حداقل ۱ تا ۲ ساعت با مصرف این داروها فاصله داشته باشد.
در پایان، قبل از مصرف قرص کلسیم دی و یا هرگونه مکمل دیگری با پزشک متخصص معتبر مشورت کنید. همچنین در طول درمان با این دارو باید به طور منظم مورد پایش و نظارت متخصص باشید. به یاد داشته باشید که این دارو و سایر داروها را دور از دسترس کودکان نگه دارید و هرگز داروهای خود را با دیگران به اشتراک نگذاشته و از این دارو فقط برای موارد تجویز شده استفاده کنید.
منابع