کلاژن یکی از جدیدترین کلمات مهم در حوزه سلامت محسوب می‌شود. احتمالا در داروخانه‌ها و فروشگاه‌های بزرگ و کوچک پودر کلاژن یا کرم‌هایی که ادعا می‌کنند حاوی کلاژن هستند را دیده‌اید. آیا تابه‌حال به نقش کلاژن در بدن فکر کرده‌اید؟ در ادامه، هرآنچه باید درباره پروتئین کلاژن و فواید آن برای سلامت بدن بدانید را توضیح می‌دهیم.
کلاژن چیست؟
احتمالا با شنیدن نام کلاژن به یاد سلامت پوست میفتید چون در بیشتر مواقع از این کلمه برای گفتگو درباره جوانی پوست استفاده می‌شود. هرچند این پروتئین در جوانی پوست شما نقش دارد اما تعریف و فواید آن در همین موضوع خلاصه نمی‌شود.
کلاژن نوعی پروتئین است که وظیفه سلامت مفاصل و خاصیت ارتجاعی یا کشش پوست را بر عهده دارد. این ماده پروتئینی در استخوان، ماهیچه‌ها و خون وجود دارد و سه‌چهارم از پوست و یک‌سوم از پروتئین بدن را تشکیل می‌دهد.
اگر بخواهیم به نقش کلاژن در بدن اشاره کنیم، باید از این نقش‌های مهم نام ببریم:
- کمک به تشکیل فیبروبلاست‌ها در لایه میانه پوست و رشد سلول‌های جدید؛
- ایفای نقش جایگزین برای سلول‌های مرده پوست؛
- ایجاد پوشش محافظ برای اندام‌ها؛
- ساختار، استحکام و خاصیت ارتجاعی به پوست می‌بخشد؛
- کمک به لخته شدن خون.
انواع کلاژن و کاربردهای آن
در حال حاضر، حدود ۲۸ نوع از انواع کلاژن شناسایی شده است. انواع این ماده پروتئینی در نحوه مونتاژ مولکولی، اجزای سلولی که به آنها اضافه می‌شود و محل کاربرد آنها در بدن با یکدیگر تفاوت دارند. بااین‌حال، تمام فیبریل‌های کلاژن حداقل یک ساختار مارپیچ سه‌گانه دارد.
۵ نوع اصلی کلاژن و کاربرد آنها عبارت‌اند از:
- نوع ۱: این نوع ۹۰درصد از بدن را تشکیل می‌دهد. نوع ۱ به‌طور متراکم شکل می‌گیرد و برای ایجاد ساختار در پوست، استخوان‌ها، تاندون‌ها و رباط‌ها به کار می‌رود.
- نوع ۲: این نوع در غضروف الاستیک یافت می‌شود و از مفاصل پشتیبانی می‌کند.
- نوع ۳: این نوع در ماهیچه‌ها، شریان‌ها و اندام‌ها یافت می‌شود.
- نوع ۴: این نوع در لایه‌های مختلف پوست وجود دارد.
- نوع ۵: این نوع در قرنیه چشم، برخی از لایه‌های پوست، مو و بافت جفت جنین یافت می‌شود.
علاوه‌براین، انواع کلاژن به درمان آرتروز، بازسازی بافت‌های پوستی آسیب‌دیده و بهبود زخم‌ها کمک می‌کنند.
فواید کلاژن برای پوست
یکی از محبوب‌ترین مکمل‌های حاوی کلاژن، کلاژن پوست است. تحقیقات نشان می‌دهند که مصرف مکمل‌های کلاژن می‌تواند سلامت و ظاهر پوست را به طرز قابل‌توجهی بهبود ببخشد. تاثیر کلاژن بر پوست، تنها در بهبود ظاهر آن و رفع چین‌وچرک‌ها خلاصه نمی‌شود. مطالعات نشان می‌دهند که مکمل‌های حاوی کلاژن میزان رطوبت پوست را افزایش می‌دهند و خاصیت ارتجاعی آن را بهبود می‌بخشند.
بیشتر پزشکان معتقدند که خواص کلاژن برای پوست صورت زمانی خود را نشان می‌دهند که به‌طور مداوم از آن استفاده کنیم.
منابع غذایی حاوی کلاژن
پروتئین کلاژن نمی‌تواند به صورت کامل توسط بدن جذب شود. بدن پروتئین‌های کلاژنی که می‌خوریم را به اسیدهای آمینه تجزیه می‌کند. بنابراین، مصرف غذاهای سرشار از کلاژن مستقیما به افزایش سطح کلاژن در بدن منجر نمی‌شود.
بااین‌حال، بسیاری از غذاهایی که مواد اولیه تولید کلاژن را فراهم می‌کنند را می‌توان در یک رژیم غذایی سالم جای داد. این غذاها حاوی اسیدهای آمینه پرولین و گلیسین هستند. ویتامین C، روی و مس نیز برای این فرایند لازم‌اند. غذاهای حاوی این اسیدهای آیمنه، ویتامین و مواد معدنی عبارت‌اند از:
- ویتامین C: پرتقال، توت‌فرنگی، فلفل دلمه‌ای، کلم بروکلی و سیب‌زمینی منابع سرشار از این ویتامین هستند.
- پرولین: در قارچ، کلم، مارچوبه، بادام زمینی، گندم، ماهی، سفیده تخم‌مرغ و گوشت پرولین فراوان یافت می‌شود.
- گلیسین: گوشت قرمز، بوقلمون، بادام زمینی و گرانولا گلیسین فراوان دارند.
- مس: در جگر، آجیل و دانه‌های خوراکی، سبزیجات و شکلات تلخ مقادیر فراوانی مس وجود دارد.
- روی: گوشت قرمزف مرغ، لوبیا، نخود، آجیل، کلم بروکلی، سبزیجات برگ سبز، غلات کامل و محصولات لبنی منابع مهم تأمین روی هستند.
راه‌های تامین کلاژن پوست
با افزایش سن، کلاژن موجود در بدن تجزیه می‌شود و تولید بیشتر آن برای بدن دشوارتر می‌شود. در نتیجه، بسیاری از افراد از پودر کلاژن یا انواع دیگر مکمل‌ها مانند مکمل‌های حاوی کلاژن استفاده می‌کنند. مهم‌ترین محصولات برای کلاژن‌سازی عبارت‌اند از:
- پودرها و کپسول‌های کلاژن: این محصولات به‌تازگی به عنوان ماده افزودنی برای قهوه و اسموتی نیز تولید می‌شود. شواهد علمی مختلف نشان می‌دهند که مکمل‌های کلاژن خوراکی از جمله پودرهای کلاژن، در کاهش اثرات پیری نقش مؤثری دارند. بااین‌حال، برخی از محققان معتقدند که پودر کلاژن یک مکمل پروتئینی است و مانند گوشت مرغ یا ماهی هضم می‌شود. در نتیجه، مستقیما به پوست نمی‌رود و به افزایش کلاژن پوست کمکی نمی‌کند. بنابراین، برای افزایش کلاژن پوست باید سراغ سایر محصولات بهداشتی بروید.
- کرم‌ها و روغن‌های حاوی کلاژن: این محصولات بهداشتی بیش از همه تبلیغ می‌شوند. کرمهای حاوی این ماده پروتئینی با برطرف کردن چین و چروک‌ها نشانه‌های پیری را کاهش می‌دهند. این محصولات بهداشتی حاوی کلاژن مصنوعی هستند که رطوبت را در پوست حفظ می‌کند و به آن خاصیت ارتجاعی می‌بخشد. برای کاهش چین و چروک‌های پوست می‌توان از محصولاتی مانند کرم کاهش دهنده چروک دور چشم مدل آیلیفت درمالیفت استفاده کرد. این کرم حاوی روغن آووکادو، عصاره ماکا، کمپلکس ویتامین‌های A و C و E و B5 است که در کلاژن‌سازی نقش مهمی دارند.
- کلاژن مایع خوراکی: برخی از افراد برای تأمین کلاژن پوست خود مایع‌های خوراکی حاوی این ماده پروتئینی را انتخاب می‌کنند. این مایع‌های خوراکی اغلب حاوی کلاژن استخوان حیوانات است. هرچند این مایع‌های خوراکی می‌تواند کلاژن بدن را افزایش بدهد اما هنوز از نظر علمی فواید آن برای افزایش کلاژن پوست ثابت نشده‌اند.
علاوه بر محصولات بهداشتی و درمانی، با چند راهکار ساده می‌توانید کلاژن بدن خود را حفظ کنید. این راهکارها عبارت‌اند از:
- مصرف فراوان میوه و سبزیجات چون این مواد غذایی حاوی ویتامین‌ها و آنتی‌اکسیدان بسیار هستند.
- خودداری از مصرف سیگار و غذاهای فراوری‌شده که احتمال استرس اکسیداتیو را افزایش می‌دهند.
- محافظت از پوست در برابر نور خورشید با استفاده از کرمهای ضد آفتاب.
- مشورت کردن با متخصص پوست درباره مصرف مکمل‌ها و سایر محصولات بهداشتی و درمانی.