تقریباً هر چیزی در صورت مصرف بیش از حد آن می‌تواند مضر باشد اما ویتامین‌ها و مواد معدنی خاصی نسبت به سایرین برای کبد مضرتر هستند. از سویی دیگر، تشخیص دقیق مشکلات کبدی دشوار است زیرا شرایط مختلف بسیاری وجود دارد که ممکن است منجر به علائم مشابه و آسیب به بافت کبد شود. حتی در صورت عدم انجام رفتارهای آسیب‌رسان آشکار مانند مصرف بیش از حد الکل، سیستم ایمنی فرد ممکن است گاهی شروع به حمله به بافت کبد کند که منجر به التهاب و آسیب به کبد می‌شود. کبد مرکز اصلی سم زدایی بدن است. این اندام به سختی کار می‌کند تا سموم و ضایعات متابولیک انباشته شده را قبل از اینکه آسیب زیادی وارد کنند، از بدن خارج کند. بسیاری از مکمل‌های طبیعی و ویتامین‌ها از سلامت کبد حمایت می‌کنند اما تعدادی از آنها برعکس عمل می‌کنند. فهرستی از ویتامین‌هایی را که برای جلوگیری از آسیب کبدی باید از آنها دوری کرد، در این مقاله بخوانید.
مختصری درباره‌ی بیماری کبد چرب
استئاتوز کبدی که اغلب به عنوان کبد چرب شناخته می‌شود، زمانی اتفاق میفتد که چربی در کبد تجمع می‌یابد. کبد چرب در دو نوع اصلی مشاهده می‌شود: کبد چرب الکلی و غیر الکلی. این بیماری زمانی مشکل‌ساز می‌شود که چربی ۵ تا ۱۰ درصد وزن کبد شما را تشکیل دهد. اگر این بیماری بدتر شود، باعث فیبروز (اسکار) یا شاید سیروز می‌شود که نشانه نارسایی کبد است و نیاز به پیوند کبد دارد.
کبد چرب ناشی از مصرف مکمل‌ها و ویتامین‌ها معمولاً علائمی را در مراحل اولیه نشان نمی‌دهد. بااینحال، خستگی مداوم و درد شکم در سمت راست بالای تنه علائم هشداردهنده هستند. پزشک شما ممکن است سونوگرافی، سی تی اسکن، بیوپسی یا نمونه‌برداری از کبد یا فیبرو اسکن کبد را برای تشخیص این بیماری انجام دهد. اگر بیماری کبدی دارید، باید آنزیم‌های کبدی خود را کنترل کنید. در صورتی که پس از مصرف هر گونه مکمل گیاهی و طبیعی، علائم آسیب کبدی مانند استفراغ شدید، یرقان و درد شکم را مشاهده کردید، به پزشک مراجعه کنید.
ویتامین های مضر برای کبد چرب
برخی از ترکیبات کاملاً برای کبد شما مضر هستند و باید مطمئن شوید که سهواً آنها را مصرف نمی‌کنید. فهرست ویتامین های مضر برای کبد چرب که در ادامه می‌خوانید را با دقت مطالعه کنید، به خصوص اگر در معرض خطر مشکلات کبدی هستید. شما فقط در صورتی می‌توانید از این مکمل‌ها و ویتامین‌ها استفاده کنید که پزشک تشخیص دهد مزایای آن بیشتر از خطرات آن برایتان است.
ویتامین A
ویتامین A یک ویتامین محلول در چربی و یک آنتی اکسیدان است که به وفور در حیوانات، به ویژه در ماهی‌ها وجود دارد. جالب است که بدانید مصرف ویتامین A ممکن است هیچ گونه اثر آنتی اکسیدانی یا محافظتی را تضمین نکند. در عوض، مصرف طولانی مدت این ویتامین باعث افزایش سطح آلکالین فسفاتاز، تری اسیل گلیسرول و کلسترول می‌شود که به نوعی با خطر کبد چرب غیر الکلی مرتبط است. بنابراین، حفظ مناسب سطح ویتامین A مصرفی برای سلامتی کبد اهمیت بسیاری دارد.
ویتامین B
گروه ویتامین B شامل چندین ویتامین مانند ۱B، ۳B، ۶B و ۱۲B است که برای عملکردهای مختلف بدن از جمله متابولیسم، تولید انرژی و تشکیل گلبول‌های قرمز مهم هستند. به طور کلی، ویتامین‌های گروه B به عنوان پیشتیبان سلامت بدن، از جمله سلامت کبد تلقی می‌شوند.
دوزهای بالای نیاسین یا ویتامین ۳B که اغلب برای کنترل سطح کلسترول استفاده می‌شود، ممکن است احتمال عملکرد کبد چرب را بدتر کند. نیاسین در صورت مصرف در دوزهای بالا با سمی شدن کبد همراه بوده که به ویژه برای افراد مبتلا به کبد چرب نگران‌کننده است.
در حالی که ویتامین های B محلول در آب هستند و مقادیر اضافی آن معمولاً از طریق ادرار دفع می‌شوند اما مصرف آنها در دوزهای بسیار بالا همچنان ممکن است منجر به عوارض جانبی شود. به عنوان مثال، دوزهای بالای برخی از ویتامین‌های B ممکن است باعث مشکلات گوارشی شود یا بر عملکرد کبد تأثیر بگذارد.
علاوه‌براین، مصرف ویتامین‌های گروه B ممکن است با داروهای خاصی که برای درمان بیماری کبد چرب یا سایر بیماری‌ها استفاده می‌شوند، تداخل داشته باشند. به طور مثال، مصرف بیش از حد اسید فولیک (ویتامین ۹B) ممکن است مشکل کمبود ویتامین ۱۲B را پنهان کند که به نوبه خود برای کبد چرب مضر است.
ویتامین D
ویتامین D به طور کلی به دلیل نقشی که در تنظیم کلسیم و فسفر و اثرات احتمالی ضد التهابی آن دارد برای سلامت کبد مفید است. بااینحال، مانند هر ویتامین دیگری، استفاده بیش از حد یا نامناسب از آن ممکن است معایبی را در پی داشته باشد. مصرف بیش از حد ویتامین D ممکن است منجر به هایپرکلسمی (سطوح بالای کلسیم در خون) شود که ممکن است عملکرد کبد را در برخی افراد بدتر کند. این نکته مخصوصا در مورد کبد چربی که در آن مشکلاتی با متابولیسم کلسیم وجود دارد، می‌تواند مشکل‌ساز شود.
در حالی که ویتامین D خود مستقیماً با افزایش تجمع چربی در کبد مرتبط نیست اما حفظ تعادل در سطح این ویتامین در بدن مهم است. نتایج برخی از مطالعات نشان می‌دهد که ویتامین D ممکن است بر متابولیسم چربی‌ها تأثیر بگذار، اما این رابطه پیچیده است و به طور کامل شناخته شده نیست. این رابطه منفی در صورت مصرف بالای ویتامین D به طور غیر مستقیم بر سلامت کبد تأثیر می‌گذارد.
همچنین سطوح بالای ویتامین D گاهی اوقات ممکن است منجر به نتایج غیرطبیعی تست عملکرد کبد شود که می‌تواند ارزیابی سلامت کبد یا مدیریت بیماری کبد چرب را دشوار و پیچیده کند.
ویتامین E
ویتامین E اغلب به دلیل خواص آنتی اکسیدانی و مزایایی که در مدیریت بیماری کبد چرب غیر الکلی دارد مورد توجه قرار می‌گیرد. بااینحال، استفاده بیش از حد یا نامناسب از این ویتامین ممکن است در افراد مبتلا به بیماری کبد چرب اثرات منفی داشته باشد.
دوز مصرفی بالای ویتامین E ممکن است با مهار فعالیت ویتامین K در لخته شدن خون اختلال ایجاد کند. این اتفاق به ویژه در افرادی که از داروهای رقیق‌کننده خون استفاده می‌کنند یا دارای اختلالات لخته شدن خون هستند خطر خون‌ریزی را افزایش می‌دهد. نکته منفی دیگر اینجا است که مهار فعالیت ویتامین K به انباشته شدن این ویتامین در کبد منجر می‌شود که به بدتر شدن بیماری کبد چرب منتهی خواهد شد.
ویتامین K
ویتامین K نقش مهمی در لخته شدن خون و سلامت استخوان دارد و به دو شکل اصلی ۱K (فیلوکینون) و ۲K (مناکینون) وجود دارد. مصرف ویتامین K ممکن است با اثربخشی داروهای رقیق‌کننده خون مانند وارفارین تداخل داشته باشد. از آنجایی که دوزهای بالای ویتامین K اثرات این داروها را خنثی می‌کند، برای افرادی که تحت چنین درمان‌هایی قرار می‌گیرند مهم است که مصرف ویتامین K را در بدن خود مدیریت کنند. از سویی دیگر، توانایی کبد برای پردازش ویتامین K ممکن است در بیماری کبد چرب به خطر بیفتد و منجر به مشکلاتی در متابولیسم ویتامین K و در نتیجه لخته شدن خون شود.
عوارض مولتی ویتامین ها برای کبد چرب
برخی از بیماری‌های کبدی مانند کبد چرب، هضم چربی موجود در غذا را برای شما سخت می‌کند. بنابراین ممکن است دریافت ویتامین های A، D، E و K برای بدن شما سخت شود. این ویتامین‌ها ویتامین‌های محلول در چربی نامیده می‌شوند که معمولاً همراه با چربی موجود در غذا توسط بدن شما جذب می‌شوند.
اگر این مشکل برای مدتی طولانی ادامه داشته باشد، ممکن است به مولتی ویتامین نیاز داشته باشید. با وجود این، باید درباره این مسئله با پزشک خود مشورت کنید. مصرف بیش از حد این مولتی ویتامین‌ها ممکن است خطرناک باشد و به کبد شما آسیب برساند.
اگر نمی‌توانید چربی را هضم کنید، ممکن است مولتی ویتامین‌هایی که از داروخانه‌ها می‌خرید، کارساز نباشند. این مولتی ویتامین‌ها اغلب به چربی تکیه می‌کنند که به شما در دریافت ویتامین‌ها کمک می‌کند اما مقدار مناسبی از ویتامین را برای یک بیمار مبتلا به کبد چرب نخواهند داشت و حتی به شدت بیماری او منجر می‌شوند.
دو مورد از عوارض مصرف ویتامین های ممنوعه برای کبد عبارت‌اند از:
- مشکلات گوارشی: گاهی اوقات ممکن است مصرف مولتی ویتامین‌ها باعث ایجاد علائم گوارشی مانند تهوع، اسهال یا یبوست شوند.
- سرگیجه و مسمومیت: مصرف دوزهای بالای ویتامین های مضر برای کبد چرب ممکن است منجر به مسمومیت یا سرگیجه شود. به عنوان مثال مصرف بیش از حد ویتامین A مضر است و احتمالا باعث آسیب کبدی و بدتر شدن شرایط کبد چرب می‌شود یا اگر مولتی ویتامین حاوی آهن باشد، آهن بیش از حد در کبد تجمع پیدا کرده و آسیب کبدی را تشدید می‌کند.
- تداخل دارویی: یکی از نگرانی‌های مهم درباره مصرف ویتامین های مضر برای کبد چرب، تداخل دارویی بین داروهای بدون نسخه یا نسخه‌دار و این مولتی ویتامین‌هایی است که به روش‌های غیرمنتظره‌ای به شما آسیب می‌رسانند. عدم اطلاع دادن به پزشک متخصص مبنی بر مصرف مولتی ویتامین، به خصوص در دوز بالا، ممکن است منجر به عوارض جانبی شود که در آن تجمع آنزیم‌های ناسالم در کبد باعث آسیب یا نارسایی کامل کبد می‌شود.
این عوارض جانبی احتمالی ممکن است با مصرف بسیاری از منابع ویتامینی از جمله مکمل‌های غذایی، پروبیوتیک‌ها، مولتی ویتامین‌ها و محصولات گیاهی ایجاد شوند. اگرچه ممکن است فکر کنیم که این واکنش‌ها فقط از مواد عجیب و غریب یا غیرمعمول ناشی می‌شوند اما ممکن است مولتی ویتامین‌های رایج و شناخته شده در صورت همراه شدن با داروی نامناسب باعث آسیب جدی به کبد شوند.
سوالات متداول
آیا داروهای گیاهی در درمان کبد چرب موثرند؟
بله. به عنوان مثال، برخی از داروهای طبیعی مانند خار مریم به دفاع از کبد در برابر اثرات مخرب برخی بیماری‌های کبدی مانند بیماری کبد چرب غیر الکلی کمک می‌کنند.
چگونه می‌توان چربی را از کبد پاک کرد؟
متخصصان کاهش وزن را با ایجاد تغییراتی در سبک زندگی برای کاهش چربی در کبد توصیه می‌کنند.
سخن پایانی
مراقبت از کل دستگاه گوارش برای سلامتی بسیار مهم است. به خصوص با افزایش سن، توجه دقیق به آنچه می‌خوریم و می‌نوشیم و سایر ویتامین‌ها و مواد معدنی که از طریق مکمل‌ها و مولتی ویتامین‌ها دریافت می‌کنیم یا کنترل میزان مصرف آنها، اهمیت فزاینده‌ای پیدا می‌کند. گاهی اوقات، مصرف بیش از حد یک ماده غذایی هر چند این ماده برای بدن مفید باشد، عوارض و خطراتی را به همراه دارد.