سکته قلبی زمانی رخ می‌دهد که سرخ‌رگی که خون و اکسیژن را به قلب می‌رساند مسدود شود. رسوبات چرب و حاوی کلسترول به مرور زمان ایجاد می‌شوند و پلاک‌هایی را در رگ‌های قلب تشکیل می‌دهند. اگر این پلاک‌ها پاره شوند ممکن است لخته خون تشکیل شود. لخته خوند نیز می‌تواند رگ‌ها را مسدود کند و سبب سکته قلبی شود. در طول سکته قلبی، کمبود جریان خون باعث نابودی بافت عضله قلب می‌شود اما برای پیشگیری و جلوگیری از سکته قلبی چه باید کرد؟ در ادامه، علل، نشانه‌ها و راه‌های پیشگیری از سکته قلبی یا انفارکتوس می وکارد را توضیح می‌دهیم.
علل بروز سکته قلبی
بیشتر سکته‌های قلبی به دلیل انسداد رگ‌های خونی قلب رخ می‌دهند. علت آن هم اغلب پلاک‌ها یا مواد چسبنده‌ای هستند که داخل رگ‌ها ایجاد می‌شوند. انسداد رگ‌ها با این پلاک‌ها مثل این است که چربی ظروف به مرور زمان در سینک آشپزخانه جمع شوند و لوله‌ها را مسدود کنند. به تجمع چربی‌ها در سرخ‌رگ‌ها آترواسکلروز گفته می‌شود.
گاهی اوقات، ممکن است که پلاک‌ها در داخل شریان‌های کرونری قلب باز یا پاره شوند و لخته خون در جایی که پارگی اتفاق افتاده گیر کند. اگر لخته شریان قلب را مسدود کند ممکن است به عضله قلب خون کافی نرسد و حمله قلبی اتفاق بیفتد.
احتمال سکته قلبی بدون انسداد رگ‌ها هم وجود دارد اما این مسئله به‌ندرت اتفاق میفتد و تنها حدود ۵درصد از سکته‌های قلبی به دلایل دیگر رخ می‌دهند. این دلایل عبارت‌اند از:
- اسپاسم عروق کرونری؛
- شرایط پزشکی نادر مثل بیماری‌هایی که باعث تنگ شدن غیرعادری عروق خونی می‌شوند؛
- تروما که شامل پارگی یا شکاف در عروق کرونری است؛
- انسدادی که از جای دیگری در بدن ایجاد شده مانند لخته خون یا حباب هوا (آمبولی) که در یک شریان کرونری گیر می‌کند؛
- عدم تعادل الکترولیت؛
- اختلالات مربوط به غذا خوردن که با گذشت زمان می‌توانند به قلب آسیب بزنند و در نهایت منجر به سکته قلبی شوند؛
- کاردیومیوپاتی تاکوتسوبو یا سندروم قلب شکسته؛
- عروق کرونر غیرعادی مانند نقص مادرزادی قلبی که فرد با آن متولد می‌شود و در آن شریان‌های کرونر در موقعیت‌های متفاوتی نسبت به حالت طبیعی در بدن قرار دارند. فشرده‌سازی آنها سبب سکته قلبی می‌شود.
علائم سکته قلبی
سکته قلبی نشانه‌های مختلفی دارد که برخی از آنها نسبت به بقیه شایع‌تر هستند. سکته قلبی در مردان نشانه‌های نسبتا متفاوتی نسبت به زنان دارند. نشانه‌های مشترک افراد هنگام سکته قلبی عبارت‌اند از:
- درد قفسه سینه (آنژین) که ممکن است خفیف و مانند احساس ناراحتی یا سنگینی باشد یا شدید و طاقت فرسا. این درد اغلب از قفسه سینه شروع می‌شود و به بخش‌های دیگر بدن مانند بازوی چپ یا هر دو بازو، شانه، گردن، فک، پشت یا پایین کمر کشیده می‌شود.
- درد یا ناراحتی در فک، گردن، پشت، بازو یا شانه؛
- تنگی نفس یا مشکل در تنفس؛
- خستگی که در زنان شایع‌تر است؛
- اختلال خواب یا بی‌خوابی؛
- حالت تهوع یا ناراحتی معده. سکته‌های قلبی اغلب با سوءهاضمه یا سوزش سر دل اشتباه گرفته می‌شوند. این نشانه در زنان بیشتر از مردان دیده می‌شود.
- تپش قلب؛
- اضطراب یا احساس عذاب قریب‌الوقوع؛
- تعریق؛
- احساس سبکی سر، سرگیجه یا غش کردن.
راه های پیشگیری از سکته قلبی فوری
اگر نشانه‌های سکته قلبی را مشاهده کردید و مشکوک به آن هستید، باید نحوه پیشگیری از حمله قلبی را به‌خوبی بدانید، در غیر این صورت، ممکن است حال بیمار بدتر شود. در این شرایط باید این اقدامات را انجام بدهید:
- با اورژانس تماس بگیرید. خدمات فوریت‌های پزشکی سریع‌ترین و ایمن‌ترین راه برای دسترسی به مراقبت‌های پزشکی اورژانسی است. این خدمات شامل استفاده از آمبولانس و امدادرسانی می‌شوند. حتی اگر فردی کاملا مطمئن نیست که دچار سکته قلبی شده یا خیر، باید فورا با ۱۱۵ تماس بگیرد.
- درها را باز کنید. اگر داخل خانه و همراه با شخص مبتلا به سکته قلبی هستید، در ورودی را باز کنید. این کار باعث می‌شود که تیم امداد به محض رسیدن آمبولانس وارد خانه شوند.
- در وضعیتی راحت استراحت کنید و منتظر آمبولانس بمانید. استراحت باعث می‌شود که فشار وارد شده به قلب کاهش یابد چون قلب تلاش می‌کند تا خون را به سراسر بدن پمپاژ کند. برای استراحت بسته به اینکه در چه حالتی آرامش بیشتری داشته باشید، می‌توانید بنشینید یا دراز بکشید.
- لباس‌های تنگ را دربیاورید یا گشاد کنید. گشاد کردن لباس‌های تنگ مانند کمربند یا کراوات باعث می‌شود که فرد مبتلا به سکته قلبی راحت‌تر نفس بکشد. این کار معاینه فرد توسط تیم امداد را نیز ساده‌تر می‌کند.
داروهای پیشگیری از حمله قلبی فوری
مهم‌ترین ترفند جلوگیری از سکته قلبی فوری خوردن قرص آسپرین است. این دارو منبعی قابل اعتماد برای پیشگیری از سکته قلبی به شمار می‌رود و می‌تواند میزان آسیب واردشده به قلب را محدود کند. بااین‌حال، برخی از افراد ممکن است به این قرص حساسیت داشته باشند. برای اینکه بدانید به این قرص حساسیت دارید یا خیر، باید با پزشک متخصص مشورت کنید تا از خطرات احتمالی خوردن آن آگاه شوید.
دومین روش دارویی برای جلوگیری از سکته قلبی، مصرف داروهای تجویزشده برای درد قفسه سینه است. اگر قبلا برای این درد دارویی به شما تجویز شده، باید آن را مصرف کنید یا اینکه مطمئن شوید که آن را خورده‌اید تا آمبولانس برسد. داروهایی که پزشکان معمولا برای درد قفسه سینه تجویز می‌کنند عبارت‌اند از:
- نیترات‌ها مانند ایزوسورباید مونونیترات؛
- بتا بلوکرها نظیر متوپرولول، کارودیلول یا آتنولول.
چه کسانی بیشتر در معرض خطر سکته قلبی هستند؟
عوامل مختلفی می‌توانند خطر حمله قلبی را افزایش دهند که مهم‌ترین آنها عبارت‌اند از:
- افزایش سن؛
- جنسیت مرد داشتن؛
- کلسترول بالا؛
- افزایش فشار خون؛
- ابتلا به مشکلاتی نظیر اضافه‌وزن یا دیابت؛
- داشتن رژیم غذایی سرشار از غذاهای فراوری‌شده و چربی‌ها، قندها و نمک اضافی؛
- کم‌تحرکی؛
- عوامل ژنتیکی و سابقه خانوادگی؛
- سیگار کشیدن؛
- مصرف زیاد الکل؛
- استرس بالا.
- سکته قلبی اغلب ترکیبی از این عوامل است.
اقدامات پیشگیرانه از حمله قلبی
برای جلوگیری از حمله قلبی باید سبک زندگی خود را تغییر بدهید. سبک زندگی سالم از بسیاری از بیماری‌ها نظیر حمله قلبی پیشگیری می‌کند. تغییرات رفتاری که به جلوگیری از سکته قلبی کمک می‌کنند، عبارت‌اند از:
- رژیم غذایی سالم داشتن: مصرف غذاهای سالم و متعادل می‌تواند به جلوگیری از سکته قلبی کمک کند. یک رژیم غذایی سالم شامل میوه، سبزیجات، حبوبات، دانه‌های خوراکی، پروتئین‌های حیوانی فاقد چربی و ماهی می‌شود. علاوه‌براین، باید مصرف گوشت‌های فراوری‌شده، کربوهیدرات‌های ناسالم و نوشیدنی‌های سرشار از قند را محدود کنید.
- ورزش بیشتر و افزایش فعالیت‌های بدنی: فعالیت بدنی و ورزش کردن نیز به جلوگیری از انفارکتوس می وکارد کمک می‌کند. پزشکان اعتقاد دارند که برای جلوگیری از سکته قلبی باید در صورت امکان حداقل ۱۵۰ دقیقه ورزش با شدت متوسط یا ۷۵ دقیقه ورزش با شدت بیشتر در هفته انجام دهید. بزرگ‌سالانی که فعالیت بدنی دارند نیز می‌توانند بیشتر فعالیت کنند تا بیشتر جلوی حمله قلبی را بگیرند.
- وزن متعادل داشتن: حفظ وزن به اندازه متعادل در پیشگیری از سکته قلبی نقش مهمی دارد. وزن متعادل شما با توجه به قد و سنی که دارید سنجیده می‌شود و در صورت لزوم می‌توانید کلری دریافتی و میزان تحرک بدنی خود را کاهش یا افزایش دهید.
- خودداری از مصرف سیگار: افراد سیگاری برای جلوگیری از سکته قلبی باید سیگار را ترک کنند. دود ناشی از محصولات تنباکو مانند سیگار یا قلیان و همچنین دود ثانویه آن ممکن است افراد را در معرض خطر بیشتر حمله قلبی قرار دهد.
- چکاپهای دوره‌ای: مدیریت شرایط سلامتی بدن می‌تواند خطر حمله قلبی را کاهش دهد. در چکاپهای دوره‌ای شرایط سلامتی مانند فشار خون، کلسترول و دیابت یا قند خون سنجیده و کنترل می‌شوند.
- خواب مناسب: پزشکان معتقدند که خواب کافی داشتن می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌هایی که منجر به سکته قلبی می‌شوند مانند فشار خون بالا یا دیابت نوع دوم را کاهش دهد. بیشتر بزرگ‌سالانی ۱۸ تا ۶۰ ساله به ۷ ساعت یا بیشتر خواب شبانه‌روزی نیاز دارند.
- نوشیدن آب کافی: کم‌آبی ممکن است در نهایت به بروز سکته قلبی منجر شود. نوشیدن آب فراوان در طول روز با کم‌آبی مقابله می‌کند و به جلوگیری از سکته قلبی می‌انجامد. میزان آبی که هر فرد باید در طول روز بنوشد به عواملی نظیر قد، وزن، سن و جنسیت او بستگی دارد.
- مدیریت و کنترل استرس: برخی افراد به روش‌های ناسالم مانند پرخوری یا سیگار کشیدن با استرس کنار می‌آیند. یافتن راه‌های جایگزین برای مدیریت استرس مانند انجام فعالیت بدنی، تمرینات آرامش‌بخش یا مدیتیشن می‌تواند به بهبود سلامت شما کمک کند.
کلام آخر
سکته قلبی یکی از علل اصلی مرگ‌ومیر مردم در سراسر جهان است. این بیماری در زنان و مردان نشانه‌های مختلفی دارد و تحت تأثیر عوامل مختلفی مانند سن، سابقه خانوادگی و شرایط بدنی فرد رخ می‌دهد. دلایل حمله قلبی بیشتر به سبک زندگی افراد مربوط می‌شوند. برای جلوگیری از سکته قلبی باید سبک زندگی خود را تغییر دهید و غذاهای سالم، خواب مناسب و تحرک بدنی بیشتر را به آن اضافه کنید. در مقابل نیز باید از مصرف سیگار و دخانیات به‌شدت پرهیز کنید و تمرینات آرامش‌بخش مانند یوگا و مدیتیشن انجام دهید.
اگر سابقه بیماری قلبی دارید، باید علاوه بر اقدامات پیشگیرانه، تحت نظر پزشک متخصص باشید و برنامه درمانی خود که شامل مصرف داروهایتان می‌شود را به‌دقت دنبال کنید. اگر فکر می‌کنید که نشانه‌های سکته قلبی را دارید، باید فورا با اورژانس تماس بگیرید و اقدامات فوری مربوط به جلوگیری از حمله قلبی را انجام دهید تا مشکل راحت‌تر برطرف شود.