مواد معدنی کمی در بدن به اندازه‌ی منیزیم برای سلامتی حیاتی هستند. بدن برای انجام بیش از ۳۰۰ فرایند بیوشیمیایی به منیزیم نیاز دارد. منیزیم از آرامش عضلات گرفته تا کمک به سلامت قلب و حتی ایفای نقش در تولید انرژی، مزایای زیادی برای بدن دارد. با‌این‌حال، علیرغم اهمیت آن، بسیاری از مردم در رژیم غذایی روزانه‌ی خود منیزیم کافی دریافت نمی‌کنند که این امر می‌تواند در بدن احساس خستگی، گرفتگی عضلانی یا حتی سردرد و حساسیت ایجاد کند. علاوه‌براین، عارضه‌ی هایپرمنیزیمی (سطوح بالای منیزیم) نیز ممکن است در صورت مصرف نادرست یا بیش از حد مکمل‌های منیزیم رخ دهد. این عارضه منجر به بی‌حالی، علائم گوارشی، فشار خون پایین و حتی ایست قلبی خواهد شد. در این مقاله، درباره‌ی عوارض قرص منیزیم بیشتر توضیح می‌دهیم.
منیزیم چیست و چرا برای بدن مهم است؟
منیزیم، یک ماده معدنی فراوان در بدن است که به طور طبیعی در بسیاری از غذاها وجود دارد. منیزیم به عنوان مکمل غذایی نیز موجود است و در برخی داروها (مانند آنتی اسیدها و ملین‌ها) یافت می‌شود. منیزیم به عنوان یک کوفاکتور (ترکیب غیر پروتئینی آنزیم) در بیش از ۳۰۰ سیستم آنزیمی بدن عمل کرده و واکنش‌های بیوشیمیایی مختلف را در بدن تنظیم می‌کند. از جمله‌ی این واکنش‌ها می‌توان به سنتز پروتئین، عملکرد عضلات و اعصاب، کنترل گلوکز خون و تنظیم فشار خون اشاره کرد.
منیزیم نقش‌های اساسی بسیاری در بدن انسان ایفا می‌کند. مصرف کافی آن می‌تواند به پیشگیری از بیماری‌های مزمن مانند بیماری‌های قلبی و دیابت کمک کند. بسیاری از بزرگسالان ممکن است از طریق رژیم غذایی به اندازه کافی منیزیم دریافت نکنند اما کمبود واقعی منیزیم، اغلب با بیماری‌های جدی بروز می‌کند. محصولات منیزیم به عنوان دارو برای انواع بیماری‌ها استفاده می‌شود و درمان به دقت کنترل شده تا از عوارض جانبی جدی جلوگیری شود. گزارش‌هایی مبنی بر وجود منیزیم اضافی به دلیل مصرف مکمل‌ها وجود دارد. از آنجایی که مکمل‌ها ممکن است با بسیاری از داروها تداخل داشته باشند و منیزیم خود جزء برخی از داروهای بدون نسخه است، باید در بیماران مبتلا به اختلالات قلبی، کلیوی یا گوارشی از مصرف مکمل‌ها خودداری شود. نمونه‌های رایج قرص منیزم به این ترتیب هستند:
- قرص منیزیم 250
- قرص منزیم مگنیفروت
- قرص منیزیم سیترات
- قرص منیزیم پلاس
- قرص منیزیم اکساید
- قرص منیزیم فلکسان
برخی از فواید منیزیم عبارت‌اند از:
- در صدها واکنش بیوشیمیایی در بدن نقش دارد: منیزیم در بیش از ۶۰۰ واکنش در بدن از جمله ایجاد انرژی، تشکیل پروتئین، محافظت از ژن (DNA و RNA)، حرکات عضلانی و تنظیم سیستم عصبی نقش دارد.
- افزایش عملکرد در ورزشکاران: منیزیم در حرکت قند خون به سمت ماهیچه‌ها و دفع لاکتات که در حین ورزش جمع شده و باعث خستگی می‌شود، مؤثر است. مطالعات نشان می‌دهند که مکمل‌های منیزیم به ویژه برای بهبود عملکرد ورزشی در افراد مسن و کسانی که کمبود این ماده‌ی مغذی را دارند مفید است.
- مقابله با افسردگی: منیزیم نقش مهمی در عملکرد مغز و بهبود خلق و خو ایفا می‌کند. سطوح پایین منیزیم با افزایش خطر افسردگی مرتبط است. نتایج یک بررسی در سال ۲۰۲۰ نشان داد که استرس ممکن است منیزیم را کاهش دهد و فرد را بیشتر در معرض افسردگی قرار دهد. علاوه‌براین، مکمل این ماده معدنی به کاهش علائم افسردگی نیز کمک می‌کند.
- تنظیم قند خون: حدود ۴۸٪ از افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ در خون خود دارای سطوح پایین منیزیم هستند که توانایی بدن برای تنظیم موثر سطح قند خون را مختل می‌کند. طبق یک بررسی، مکمل‌های منیزیم به افزایش حساسیت به انسولین (عاملی کلیدی در کنترل قند خون) کمک می‌کنند.
- محافظت از قلب: منیزیم نقش مهمی در حفظ سلامت قلب دارد. مکمل‌های منیزیم می‌توانند به کاهش سطح فشار خون بالا کمک کنند. مصرف مناسب منیزیم موجب خطر کمتر بیماری قلبی، سکته مغزی و فشار خون بالا خواهد شد. علاوه‌براین، مکمل‌های منیزیم عوامل خطر متعددی را برای بیماری‌های قلبی، از جمله تری گلیسیرید و کلسترول بهبود می‌بخشند.
- ضد التهاب: کمبود منیزیم با افزایش سطح التهاب مرتبط است که نقش مهمی در پیری و بیماری‌های مزمن التهابی ایفا می‌کند. مکمل‌های منیزیم سطح پروتئین واکنش‌گرC (CRP) را که نشانگر التهاب است، در افراد مبتلا به التهاب مزمن کاهش می‌دهد. علاوه‌براین، کمبود منیزیم باعث افزایش استرس اکسیداتیو شده که منجر به التهاب خواهد شد.
- جلوگیری از میگرن: ابتلا به سردردهای میگرنی تجربه‌ی دردناکی است و اغلب باعث تهوع، استفراغ و حساسیت به نور و صدا می‌شود. برخی از محققان بر این باورند که افراد مبتلا به میگرن بیشتر از دیگران در معرض کمبود منیزیم هستند. بر اساس یک مطالعه‌ی قدیمی، مصرف ۱ گرم مکمل منیزیم، سریع‌تر و موثرتر از یک داروی معمولی باعث تسکین حملات حاد میگرن شد.
- تقویت استخوان‌ها: منیزیم برای حفظ سلامت استخوان و محافظت در برابر تحلیل استخوان بسیار مهم است. در واقع، ۵۰ تا ۶۰ درصد از منیزیم بدن در استخوان‌ها یافت می‌شود. کمبود این ماده معدنی با افزایش خطر ابتلا به پوکی استخوان ارتباط نزدیکی دارد که باعث شکنندگی و ضعیف شدن استخوان‌ها می‌شود.
- بهبود کیفیت خواب: مکمل‌های منیزیم اغلب به عنوان درمانی طبیعی برای مشکلات مربوط به خواب مانند بی‌خوابی استفاده می‌شوند. دلیل این امر آن است که منیزیم چندین انتقال‌دهنده‌ی عصبی درگیر در خواب (مانند گاما آمینوبوتیریک اسید) را تنظیم می‌کند.
شایع ترین عوارض قرص منیزیم برای برخی مصرف کنندگان
در حالی که مکمل‌های منیزیم به طور کلی بی‌خطر در نظر گرفته می‌شوند و معمولاً در بدن به خوبی تحمل می‌شوند اما ممکن است عوارض جانبی نامطلوبی از جمله علائم گوارشی ایجاد کنند. در ادامه با مهم‌ترین عوارض مصرف قرص منیزیم آشنا می‌شوید.
- مشکلات گوارشی
منیزیم به دلایل مختلفی می‌تواند باعث مشکلات گوارشی شود. چه بسا که اشکال مختلف آن، مانند منیزیم اکسید یا منیزیم سیترات فراهمی زیستی کم‌تری داشته و یا اثر ملین قوی‌تری دارند. برخی از این عوارض منیزیم برای سیستم گوارشی عبارت‌اند از:
- اسهال
- نفخ و کرامپ‌های شکمی
- تهوع
- عوارض بر سیستم عصبی و عضلانی
سطوح بالای منیزیم ممکن است باعث ضعف عضلانی، خستگی و کاهش عملکرد عصبی عضلانی شود. علاوه‌براین، افزایش سطح منیزیم می‌تواند با انتقال عصبی عضلانی تداخل داشته باشد و منجر به تغییر ادراک حسی شود. برخی عوارض جانبی قرص منیزیم برای سیستم عصبی و عضلانی عبارت‌اند از:
- ضعف عضلانی
- خواب آلودگی یا احساس گیجی
- خطرات برای سیستم قلبی عروقی
سطوح بالای منیزیم ممکن است باعث افت فشار خون (فشار خون پایین) شود. همچنین افزایش سطح منیزیم می‌تواند منجر به برادی‌کاردی (ضربان قلب آهسته و غیرطبیعی) و آریتمی (ضربان قلب نامنظم) شود که خطراتی را برای کسانی که از قبل بیماری قلبی دارند ایجاد می‌کند. علاوه‌براین، منیزیم بیش از حد می‌تواند با تعادل سایر الکترولیت‌ها، مانند کلسیم و پتاسیم که برای حفظ عملکرد طبیعی قلب بسیار مهم هستند، تداخل ایجاد کند.
به طور کلی عوارض مصرف بیش از حد منیزیم برای قلب و عروق شامل موارد زیر می‌شود:
- ضربان قلب نامنظم
- افت فشار خون
مصرف منیزیم برای چه کسانی مضر است؟
افراد مبتلا به بیماری های کلیوی
افراد مبتلا به بیماری‌های کلیوی به دلیل نقش حیاتی کلیه‌ها در فیلتر کردن و دفع منیزیم اضافی از بدن، باید از مصرف مکمل‌های منیزیم خودداری کنند. در اختلالات نارسایی کلیه، توانایی حذف منیزیم اضافی به میزان قابل توجهی کاهش یافته و منجر به تجمع این ماده‌ی معدنی در جریان خون می‌شود. این تجمع منیزیم ممکن است منجر به هایپرمنیزیمی یعنی وضعیتی که مشخصه‌ی آن وجود بیش از حد و خطرناک منیزیم است شود که می‌تواند عوارض جدی برای سلامتی از جمله ضعف عضلانی، ناراحتی تنفسی، افت فشار خون، ریتم نامنظم قلب و حتی ایست قلبی ایجاد کند. علاوه‌براین، افراد مبتلا به بیماری کلیوی اغلب در معرض خطر عدم تعادل الکترولیت هستند و افزودن منیزیم می‌تواند این مسائل را تشدید کند.
افرادی با فشار خون پایین
افراد مبتلا به فشار خون پایین (هیپوتانسیون) باید در مصرف مکمل‌های منیزیم به دلیل اثرات احتمالی آن بر فشار خون محتاط باشند. منیزیم می‌تواند به عنوان یک گشادکننده‌ی عروق عمل کند. به این معنی که رگ‌های خونی را شل و گشاد می‌کند که ممکن است منجر به کاهش بیشتر فشار خون شود. برای افرادی که از قبل فشار خون پایینی را تجربه می‌کنند، این اثر ممکن است وضعیت آن‌ها را تشدید کند و منجر به علائمی مانند سرگیجه، غش، خستگی یا در موارد شدیدتر، شوک شود.
علاوه‌براین، منیزیم اغلب در فرمولاسیون‌هایی یافت می‌شود که ممکن است اثرات دیگری نیز بر فشار خون داشته باشند. بنابراین، برای افرادی که دچار افت فشار خون هستند، خطر بدتر شدن وضعیت آن‌ها ممکن است بیشتر از مزایای احتمالی باشد که از مصرف مکمل‌های منیزیم دریافت می‌کنند.
زنان باردار و شیرده
استفاده از منیزیم در زنان باردار و شیرده باید با احتیاط و تحت راهنمایی پزشک انجام شود. در دوران بارداری، نیاز بدن به منیزیم افزایش می‌یابد و مصرف متعادل آن برای رشد جنین بسیار مهم است اما مصرف بیش از حد منیزیم در این دوران، به ویژه از مکمل‌ها، ممکن است منجر به هایپرمنیزیمی شود.
مصرف منیزیم در دوران شیردهی نیز مهم است زیرا این ماده در شیر مادر وجود دارد و برای رشد کودک حیاتی است. بیشتر زنان شیرده در صورتی که رژیم غذایی متعادلی داشته باشند، منیزیم کافی را از رژیم غذایی خود دریافت می‌کنند اما مصرف دوز بالای مکمل‌های منیزیم می‌تواند منجر به اثرات نامطلوب هم برای مادر و هم برای نوزاد شیرده، از جمله اسهال یا سایر مشکلات گوارشی شود.
افرادی که داروهای خاص مصرف می کنند
منیزیم ممکن است با برخی داروها تداخل داشته باشد. این تداخل می‌تواند بر میزان جذب یا پردازش داروها توسط بدن تأثیر بگذارد و منجر به کاهش اثربخشی یا بروز عوارض جانبی شود. برخی از این تداخلات دارویی شامل موارد زیر است:
- برخی آنتی‌بیوتیک‌ها (مانند تتراسایکلین)
- بیس‌فسفونات‌ها (مانند فوزاماکس)
- داروهای ضد فشار خون
- داروهای ضد دیابت
- دیگوکسین
- دیورتیک‌ها (مانند لازیکس)
- پنی‌سیلامین
افراد با مشکلات گوارشی
افرادی که مشکلات گوارشی دارند، باید هنگام استفاده از مکمل‌های منیزیم احتیاط کنند زیرا منیزیم ممکن است یک اثر ملین قوی داشته باشد و علائمی مانند اسهال، گرفتگی عضلات و نفخ را به ویژه در شرایطی مانند سندرم روده تحریک پذیر (IBS) یا بیماری التهابی روده (IBD) بدتر کند. علاوه‌براین، افراد مبتلا به مشکلات سوء جذب ممکن است برای جذب موثر منیزیم از مکمل‌ها مشکل داشته باشند که منجر به مزایای ناکافی و در عین حال خطر ابتلا به ناراحتی‌های گوارشی می‌شود. تداخل با داروهایی که برای درمان بیماری‌های گوارشی استفاده می‌شود، مسائل را پیچیده‌تر می‌کند زیرا همان‌طور که اشاره شد، منیزیم ممکن است در جذب برخی داروها اختلال ایجاد کند.
مسمومیت با منیزیم چگونه است؟
مسمومیت با منیزیم معمولاً به دلیل استفاده بیش از حد از مکمل‌ها و داروهای حاوی منیزیم یا دفع کم منیزیم توسط کلیه‌ها ایجاد می‌شود. تشخیص زودهنگام و همچنین دقت بالا در هنگام تشخیص مسمومیت با منیزیم قبل از شروع عوارض کشنده مانند افت فشار خون، فلج تنفسی و ایست قلبی بسیار مهم است. در بیشتر اوقات، مسمومیت منیزیم، قلب و عروق، ماهیچه‌های اسکلتی و سیستم عصبی مرکزی را درگیر می‌کند.
علائم مسمومیت منیزیم:
- اسهال
- تهوع و استفراغ
- گرفتگی شکم
- ضعف عضلانی
- افت فشار خون
- ضربان نامنظم قلب
- اختلالات تنفسی
- گیجی و خواب‌آلودگی
- مشکلات کلیوی
دوز مناسب روزانه قرص منیزیم برای گروه های مختلف
به طور کلی دوز توصیه شده روزانه منیزیم بر حسب میلی‌گرم به این شرح تعریف می‌شود:
- کودکان کمتر از ۳ سال: ۴۰ تا ۸۰ میلی‌گرم
- کودکان بین ۳ تا ۶ سال: ۱۲۰ میلی‌گرم
- کودکان ۷ تا ۱۰ سال: ۱۷۰ میلی‌گرم
- افراد ۱۰ سال به بالا در مردان: ۲۷۰ تا ۴۰۰ میلی‌گرم
- افراد ۱۰ سال به بالا در زنان: ۲۸۰ تا ۳۰۰ میلی‌گرم
- زنان باردار: ۳۲۰ میلی‌گرم
- زنان شیرده: ۳۴۰ تا ۳۵۵ میلی‌گرم
چگونه از عوارض قرص منیزیم پیشگیری کنیم؟
مصرف صحیح منیزیم
برای به حداقل رساندن عوارض جانبی مرتبط با قرص‌های منیزیم، رعایت دوز توصیه شده بسیار مهم است. مصرف بیش از حد مکمل‌ها می‌تواند منجر به مشکلات گوارشی از جمله اسهال، حالت تهوع و گرفتگی شکم شود. به طور کلی توصیه می‌شود دستورالعمل‌های ارائه شده در برچسب محصولات را به دقت بخوانید.
علاوه‌براین، مصرف منیزیم همراه با غذا می‌تواند به میزان قابل توجهی احتمال ناراحتی‌های گوارشی را کاهش دهد، غذا جذب منیزیم را مهار کند و ورود آن را به سیستم گوارش تسهیل می‌کند. سعی کنید مکمل‌های منیزیم را در یک وعده‌ی غذایی با فیبر کافی بگنجانید که می‌تواند به هضم و جذب بیشتر آن کمک کند.
اهمیت مشورت با پزشک
قبل از شروع مصرف مکمل‌های منیزیم، باید با یک پزشک متخصص مشورت کنید. این امر به خصوص برای افرادی که دارای بیماری‌های زمینه‌ای هستند، اهمیت زیادی دارد. برخی بیماری‌ها یا شرایط پزشکی، مانند اختلالات کلیوی یا بیماری‌های قلبی می‌توانند بر متابولیسم منیزیم در بدن تأثیر بگذارند.
یک پزشک متخصص می‌تواند راهنمایی‌هایی را در مورد منابع مناسب منیزیم و تداخلات دارویی احتمالی و توصیه‌هایی را برای دوز شخصی متناسب با وضعیت سلامت فردی ارائه دهد. این مشاوره به ویژه برای کسانی که داروهای دیگر مصرف می‌کنند بسیار مهم است زیرا منیزیم می‌تواند در جذب برخی داروها اختلال ایجاد کند.
جایگزین‌های طبیعی منیزیم
- شکلات تلخ
- آووکادو
- انواع آجیل مانند بادام هندی
- حبوبات مانند لوبیا
- توفو (خمیر سویا)
- دانه‌های گیاهی مانند دانه چیا
- غلات
- روغن ماهی
- موز
- سبزی‌جات برگ سبز مانند اسفناج
- و غیره.
نتیجه‌گیری
مکمل‌های منیزیم می‌توانند فواید مختلفی را برای سلامتی ارائه دهند اما به ویژه زمانی که در مقادیر بیش از حد مصرف شوند، ممکن است بروز عوارض جانبی را نیز در پی داشته باشند. عوارض جانبی رایج مصرف منیزیم شامل ناراحتی‌های گوارشی مانند اسهال، حالت تهوع و گرفتگی شکم است.
مصرف منیزیم برای برخی از افراد، به ویژه آن‌هایی که دارای شرایط خاص مانند بیماری کلیوی یا مشکلات قلبی هستند، باید تحت نظارت پزشک باشد. پزشک متخصص با دریافت اطلاعاتی از شما و همچنین معاینات مختلف احتمالی، اطمینان حاصل می‌کند که مکمل منیزیم برای شما ایمن و مناسب بوده و متناسب با نیازهای سلامت فردی شما باشد و در نتیجه خطر عوارض قرص منیزیم را کاهش می‌دهد.
در نهایت، مصرف متعادل و رعایت دوز توصیه شده این ماده معدنی مهم برای بهره‌مندی مؤثر از مکمل‌های آن و در عین حال به حداقل رساندن عوارض قرص منیزیم بسیار مهم است. با پیروی از این دستورالعمل‌ها و مشورت با پزشک در صورت لزوم، می‌توانید با خیال راحت مصرف منیزیم را در رژیم غذایی خود بگنجانید.
سؤالات متداول
- مصرف روزانه قرص منیزیم ضرری ندارد؟
خیر. در صورت رعایت دوز توصیه شده و مشورت با پزشک، مصرف روزانه‌ی قرص منیزیم بی خطر است. البته مصرف بیش از حد منیزیم ممکن است منجر به عوارض جانبی شود.
- مصرف بیش از حد قرص منیزیم چه خطراتی دارد؟
خطرات مصرف بیش از حد منیزیم شامل حالت تهوع، گرفتگی شکم و در موارد شدید، مشکلات قلبی یا ناراحتی تنفسی است.
- علائم اولیه مسمومیت با منیزیم چیست؟
علائم اولیه مسمومیت با منیزیم شامل اسهال، حالت تهوع، استفراغ، فشار خون پایین و ضعف عضلانی می‌شود.