انواع سر سوزن، سرنگ و کاربرد آن‌ها

یکی از بهترین روش‌های درمانی، تزریق دارو به داخل بافت بدن از طریق انواع سرنگ است. سرنگ‌ها را می‌توان اختراعی هوشمندانه دانست که از قرن‌ها پیش تاکنون، به‌عنوان یک ابزار پزشکی کارآمد کاربرد داشته‌اند؛ با این حال، این اختراع ساده، جزئیات و انواع خاصی دارد که باید در هنگام استفاده از آن، موردتوجه قرار گیرد؛ برای مثال، سرنگ‌ها براساس انواع سر سوزن یا سایز استوانه، دسته‌بندی می‌شوند. برای آشنایی بیشتر با سرنگ‌ها و انواع سر سوزن، مطالعه این مقاله را به شما پیشنهاد می‌کنیم.

 سرنگ چیست؟

سرنگ (Syringe)، از جمله ابزارهای پزشکی است که در عین سادگی، کاربرد گسترده‌ای پیدا کرده است. این ابزار ساده که برای تزریق مواد دارویی به بافت بدن مورد استفاده قرار می‌گیرد، در حقیقت از قدیمی‌ترین ابزارهای پزشکی است که نقش بسزایی در بهبود و روند درمانی بیماران داشته ‌است. شکل اولیه سرنگ با ساختار پیستونی و یک سوزن شبیه تیوب یا لوله نازک، نخستین بار در قرن ۱۷ میلادی مورد استفاده قرار گرفت. در ادامه مقاله، بیشتر با این وسیله پزشکی کاربردی آشنا می‌شوید.

 اجزای سرنگ

سرنگ‌، از سه بخش استوانه یا بارل، پیستون و سر سوزن تشکیل شده است. استوانه سرنگ، مخزنی درجه‌بندی‌شده است که مایع دارویی را داخل آن نگهداری می‌کنند. استوانه‌ها، معمولاً از جنس شیشه یا پلاستیک هستند. پیستون نیز، قسمتی است که با حرکت درون استوانه، مایع دارو را به سمت سر سرنگ هدایت می‌کند. در قسمت جلوی پیستون، یک لاستیک نفوذ‌ناپذیر قرار دارد که جلوی نشتی مایع درون سیلندر را می‌گیرد. قسمت سوم سرنگ‌ها، سوزن‌ها هستند. سر سوزن، قسمتی کاملاً فلزی و تیز است که مایع از طریق آن وارد بدن یا رگ می‌شود.

انواع سرنگ و کاربردهای آن‌ها

سرنگ‌ها بسته به نوع کاربردی که دارند، با ساختار متفاوتی تولید می‌شوند. آنها می‌توانند از نظر حجم یا نوع سر سوزن، به انواع مختلفی دسته‌بندی شوند. خوب است بدانید که هرکدام از انواع سر سوزن، برای نوع خاصی از روش‌های درمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ بنابراین برای تزریق دارو با سرنگ، باید دقت زیادی به انواع سایز سرنگ و ساختار آن شود.

انواع سرنگ از نظر حجم

انواع سرنگ از نظر حجم به شرح زیر است:

• سرنگ‌‌های ۰.۵ میلی‌لیتر: این مدل، پرکاربردترین نوع سرنگ هستند و برای تزریقات زیرجلدی کوچک مانند واکسن‌‌زدن کودکان مورد استفاده قرار می‌گیرند.
• سرنگ‌های ۱ میلی‌لیتر: برای تزریقات زیرجلدی معمولی و درمان‌‌های متداول مناسب‌اند.
• سرنگ های ۲ تا ۳ میلی‌لیتر: بیشتر برای تزریقات عضلانی کاربرد دارند.
• سرنگ‌های ۵ و ۱۰ میلی‌لیتر: اغلب برای تزریقات وریدی، مدیریت مایعات و انجام آزمایش‌‌های خون‌گیری کاربرد دارند.
• سرنگ‌‌های بزرگتر هم مانند ۲۰ ml و ۵۰ ml وجود دارند که معمولاً برای تزریق حجم بالای مایعات در اورژانس و جراحی بکار می‌روند.

خرید بهترین انواع مکمل تقویت سیستم ایمنی بدن

انواع سر سرنگ

انواع سر سرنگ عبارت‌اند از:

• لور: این سر سرنگ، معمولی‌ترین نوع است و یک سوراخ خروجی برای تزریق دارو در آن وجود دارد.
• بیضی: دو سوراخ خروجی دارد که کمی بیضی شکل هستند. برای تزریقات زیرپوستی و ایمن‌تر استفاده می‌شود.
• فین: دارای یک سوراخ خروجی باریک و طویل است که برای تزریقات زیرپوستی یا داخل عضلانی، مناسب است.
• مخروطی: دارای سوراخ خروجی مخروطی شکل است و بهترین گزینه برای تزریقات عمیق‌تر زیر پوست محسوب می‌شود.
• لوله‌ای: شامل یک لوله کوتاه فلزی است که در تزریقات وریدی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

بیشتر بخوانید: آمپول نوروبیون چیست و چه کاربردی دارد؟

سرنگ مناسب تزریق انسولین

برای تزریق انسولین بهترین نوع سرنگ، سرنگ‌های قابل استفاده مجدد با حجم ۰.۵  و ۱ میلی‌لیتر هستند؛ زیرا مقادیر تجویز شده انسولین معمولاً در این دو حجم است. اندازه سر سرنگ هم باید برای تزریق زیرجلدی (subcutaneous)  مناسب باشد. بهترین انتخاب، سرنگ‌های با سر بیضی یا فین  (slip tip)هستند. جنس سرنگ مناسب انسولین، بهتر است از جنس PLA باشد تا بدن انسان بتواند آن را تجزیه کند.

در صورتی که تمایل دارید درباره انسولین و بیماری دیابت، بیشتر بدانید میتوانید مقاله “دیابت چیست و چه انواعی دارد؟” را مطالعه نمایید.

 سرنگ فشاری ساده (لوئر اسلیپ)

سرنگ‌ فشاری یا زود فشاری، نوعی سرنگ است که برای تزریق سریع‌تر دارو در مواقع اورژانسی به کار می‌رود. این سرنگ‌ها به دو صورت ساده و دولوله‌ای وجود دارند. سرنگ فشاری ساده لوئر اسلیپ دارای سر لوئر (Luer) و سر اسلیپ (Slip) است که برای تزریقات زیرپوستی و داخل عضلانی مناسب‌تر است. در این سرنگ، فشار از طریق نیروی دست برای تزریق دارو اعمال می‌شود. این سرنگ دارای یک حباب کوچک هواست که باعث می‌شود دارو بلافاصله پس از فشردن به بدن وارد شود.

این مقاله را از دست ندهید: بهترین زمان مصرف مکمل ها به همراه جدول زمان مصرف ویتامین ها

سرنگ توبرکولین

سرنگ توبرکولین سرنگی با نوک (سر) کوتاه و بسیار انعطاف‌پذیر است که برای تزریق توبرکولین به کار می‌رود. ویژگی‌های سرنگ توبرکولین عبارت‌اند از:

• دارای نوک کوتاه، انعطاف‌پذیر و به شکل قلم مرکب؛
• قابلیت تیغه‌زنی دارد؛ یعنی می‌توان آن را در محل تزریق به راحتی تیغه زد.
• مناسب تزریق داخل عضلانی است.
• نوک آن معمولاً از جنس آلومینیوم یا استیل ضدزنگ است.
• برای تزریق راحت‌تر توبرکولین با حجم کم، طراحی شده است.

سرنگ گاواژ

این سرنگ، برای تزریق داروهایی مثل گاواژ و ایریترومایسین مناسب است و به‌صورت تزریق داخل عضلانی مورد استفاده قرار می‌گیرد. سرنگ گاواژ معمولاً ۰.۵ تا ۲ میلی‌لیتری است و سر باریک آن، برای تزریق راحت‌تر داخل بافت عضلانی طراحی شده است. این سرنگ، قابلیت تیغه‌زنی دارد و بهتر است از جنس مواد قابل تجزیه PVC تولید شود.

مقاله پیشنهادی دارولاین: مواد معدنی مورد نیاز بدن

سرنگ شیشه‌ای

این سرنگ‌‌ها معمولاً در محیط‌های آزمایشگاهی و بالینی برای ریختن و انتقال مایعات یا نمونه‌های بیولوژیکی به کار می‌روند. ویژگی‌های اصلی سرنگ‌های شیشه‌ای عبارت‌اند از:

• شفافیت؛
• تمیزی؛
• پایداری شیمیایی؛
• سازگاری با دستگاه‌های مختلف آزمایشگاهی؛

سرنگ شستشو

سرنگ شستشو برای شست‌وشوی محل تزریق و استریلیزه کردن آن استفاده می‌شود. کاربرد عمده سرنگ شست‌وشو این است که محل تزریق را استریل و از بروز عفونت جلوگیری می‌کند. برای استفاده از آن، ابتدا مخزن حاوی محلول ضدعفونی‌کننده مانند سالین یا الکل پر شده و سپس نوک سرنگ وارد بافت تزریق شده می‌شود. سرنگ شست‌وشو معمولاً ساده، ارزان و به راحتی قابل تمیزکاری است.

خرید مکمل دیابت و کاهش قند خون به صورت آنلاین

سر سوزن چیست؟

قبل از معرفی انواع سر سوزن بهتر است با اجزای آن آشنا شویم. سر سوزن جزئی از سوزن است که وارد بافت می‌شود. سر سوزن شامل قسمت‌های زیر است:

• تیغه: قسمتی از سر سوزن است که مماس با پوست قرار می‌گیرد و آن را می‌تراشد تا ورود سوزن راحت‌تر باشد.
• نوک: بخش انتهایی سر سوزن است که وارد بافت می‌شود.
• لبه‌ها: لبه‌های تیز دو طرف تیغه هستند که مسئولیت برش پوست را دارند.
• محل اتصال: محل اتصال سر سوزن به بدنه سوزن است.
• بیس یا قاعده سر: پهن‌ترین قسمت سر سوزن، اتصال سر سوزن به لوله اصلی سوزن صورت می‌گیرد.

انواع سر سوزن تزریق

انواع سر سوزن پزشکی برای تزریق به شرح زیر است:

• سر سوزن مخروطی: ساختاری مخروطی دارد و برای تزریقات زیرجلدی مناسب است.
• سر سوزن برقی: دارای نوکی باریک و بلند است که برای تزریقات عضلانی و نخاعی به کار می‌رود.
• سر سوزن لوله‌ای: نوعی از سرهای سوزن است که به صورت یک لوله کوتاه طراحی شده و برای تزریقات وریدی و رگی مناسب است.
• سر سوزن مسطح: دارای نوک تخت است و برای تزریقات سطحی زیرجلدی مثل واکسن کودکان مناسب است.
• سر سوزن برفکی: سر آن از چندین لبه منحنی تشکیل شده است.
• سوزن نخاعی: دارای سری باریک و بلند است که برای تزریق و خروج مایع نخاعی به کار می‌رود.

بیشتر بخوانید: افسردگی چیست و چگونه درمان می شود؟

انواع قطر سر سوزن

انواع سر سوزن براساس قطر، از دسته‌بندی‌های رایج سرنگ است. سر سوزن‌های تزریق دارای قطرهای مختلفی هستند که در زیر به آنها اشاره شده است:

• ۲۲ تا ۲۵ گیج؛
• ۱۸ تا ۲۰ گیج؛
• ۱۶ تا ۱۷ گیج؛
• ۱۴ تا ۱۵ گیج؛

انواع طول سر سوزن

طول سر سوزن بسته به نوع تزریق فرق می‌کند. مقدار طول سر سوزن کوتاه، حدود ۶ تا ۱۳ میلی‌متر است و برای تزریقات زیرجلدی مناسب است؛ چون وارد بافت‌های زیر پوست می‌شود. سر سوزن متوسط نیز بین ۱۶ تا ۲۵ میلی‌متر و برای تزریقات داخل عضلانی و بین مفصلی مفید است. سر سوزن بلند دارای طول بیش از ۲۵ میلی‌متر است. این سر سوزن، برای تزریقات نخاعی و داخل توده‌های مایع مانند شکم و قلب به کار می‌رود.

انواع رنگ سر سوزن

اکنون نوبت بررسی انواع رنگ سر سوزن است. خوب است بدانید که سر سوزن‌ها براساس رنگ نیز دسته‌بندی می‌شوند. سر سوزن‌ها، دارای رنگ‌های زرد، آبی، نارنجی، مشکی، خاکستری، سبز، صورتی، قرمز و سفید هستند؛ برای مثال، سر سوزن‌های زرد برای تزریق داروهای آنتی‌بیوتیک کاربرد دارند؛ همچنین انواع سر سوزن سبز نیز برای تریق داروهای آرام‌بخش و ضدپارگی استفاده می‌شوند.

این مقاله را از دست ندهید: راه های رفع گرفتگی عضلات بدن

تفاوت سرنگ و آمپول

آمپول یک لوله کوتاه شیشه‌ای است که یک پوش پلاستیکی دارد. حجم آمپول معمولاً بین یک تا بیست میلی‌لیتر متغیر است. برای استفاده از آمپول باید پوش را خارج و سوزن را وارد آن کرد تا محتویات آمپول تزریق شود؛اما سرنگ شامل یک لوله، دسته و نوک تیغه‌دار است. حجم سرنگ معمولاً بین یک تا شصت میلی‌لیتر است. برای استفاده از سرنگ، کافی است نوک آن وارد بافت شود تا دارو تزریق شود.

سخن آخر

در پایان بهتر است بدانید که استفاده از سرنگ‌ها با وجود انواع سوزن تزریق، از کارهای تخصصی است و نمی‌توان بدون گذراندن دوره‌های آموزشی به‌صورت خودسرانه، تزریق را انجام داد. برای این کار ابتدا باید با نکات انتخاب سر سوزن و نکات مهم در زمینه کاربرد هرکدام از انواع سرنگ را به‌خوبی بدانید و سپس متناسب با نیاز بیمار، یکی از انواع سرنگ را استفاده کنید.