هیچ جایگزینی برای یک رژیم غذایی سالم و متعادل وجود ندارد. میوه‌های تازه، سبزیجات، غلات کامل و پروتئین‌های بدون چربی بهترین راه برای دریافت مواد مغذی ضروری بدن شما هستند اما نیازهای تغذیه‌ای شما در دوران بارداری تغییر می‌کنند. در زمان بارداری بدن شما به ویتامین‌ها و مواد معدنی بیشتر از همیشه نیاز دارد. مصرف ویتامین های دوران بارداری بهترین راه برای برطرف کردن نیازهایی است که احتمالا در رژیم غذایی خود دارید. در ادامه، درباره اهمیت مصرف مکمل‌های ویتامین و مواد معدنی و مهمترین ویتامین های مورد نیاز در دوران بارداری و نحوه مصرف آنها بیشتر توضیح می‌دهیم.
اهمیت مصرف مکمل در دوران بارداری
در بیشتر مواقع، می‌توانید تمام ویتامین‌ها و مواد معدنی مورد نیاز بدن خود را با مصرف یک رژیم غذایی سالم دریافت کنید اما زمانی که باردار می‌شوید، مصرف ویتامین‌ها و مواد معدنی خاصی اهمیت ویژه‌ای می‌یابد.
مصرف مکمل های دوران بارداری تضمین می‌کند که شما تمام مواد مغذی مورد نیاز برای سلامتی خود و جنین در این دوران را دریافت می‌کنید. مصرف ویتامین‌های دوران بارداری قبل و در طول بارداری خطر عوارضی مانند زایمان زودرس و وزن کم نوزاد هنگام تولد و همچنین اختلالات مادرزادی مانند مهره‌شکاف یا اسپینا بیفیدا را در کودک کاهش می‌دهد. همراه با مراقبت‌های منظم دوران بارداری، مصرف ویتامین های دوران بارداری یکی از بهترین کارهایی است که می‌توانید برای شروع سالم زندگی کودک خود انجام دهید.
ویتامین های مورد نیاز مادران باردار
در دوران بارداری باید ویتامین‌ها و مواد معدنی بسیاری را مصرف کنید. بیشتر زنان متوجه این موضوع شده‌اند که دریافت ویتامین های مورد نیاز در دوران بارداری بسیار مقرون‌به‌صرفه‌تر و کم‌دردسرتر از این است که کودک آنها پس از تولد دچار بیماری و مشکلات مختلفی شود.
از آنجایی که مقدار هر ماده مغذی ممکن است از مکملی به مکمل دیگر متفاوت است و نیازهای سلامتی هر مادر باردار نیز با دیگری تفاوت دارد، بهتر است برای انتخاب بهترین مکمل‌ها از پزشک خود نظر بخواهید. او به شما کمک می‌کند تا بهترین مکمل های دوران بارداری برای خود را انتخاب کنید. در ادامه، مهمترین مکمل‌های مورد نیاز مادران باردار و نحوه مصرف آنها را می‌خوانید.
قرص آهن
آهن ماده‌ای ضروری برای ساخت هموگلوبین جزء مهم خون است. قرص آهن نیز یکی از قرص های دوران بارداری است. اگر مادر باردار آهن بدنش را به اندازه کافی تأمین نکند، جنین از آهن موجود در خون مادر برای تشکیل و رشد استفاده می‌کند. در نتیجه، مادر دچار کمبود آهن می‌شود. علاوه بر این، مادران برای سلامت باروری و مراقبت از فرزندان خود به مکمل‌های آهن نیاز دارند.
در دوران بارداری، حجم خون مادر تا ۵۰ درصد افزایش می‌یابد اما آهن همیشه به‌خوبی جذب بدن نمی‌شود. بنابراین، در دوران بارداری، مادر اغلب از کم‌خونی ناشی از فقر آهن رنج می‌برد. کمبود آهن در دوران بارداری باعث بروز علائمی مانند خستگی و اختلال در انتقال اکسیژن به مادر باردار می‌شود و در صورت کمبود آهن نوزاد به‌شدت تحت تأثیر قرار می‌گیرد. علاوه بر این، مصرف قرص آهن به مادران باردار کمک می‌کند تا خوب غذا بخورند و در نتیجه مواد مغذی کافی برای جنین فراهم می‌شود.
نحوه مصرف قرص آهن در بارداری
برای جلوگیری از ناراحتی معده، قرص آهن را همراه با غذا مصرف کنید. مصرف قرص آهن در بعدازظهر نیز به هضم بهتر آن کمک می‌کند. داروهای کاهش اسید معده و نوشیدنی‌های کافئین‌دار مانند چای، قهوه یا نوشابه را هم‌زمان یا تا ۲ ساعت پس از زمان مصرف قرص آهن مصرف نکنید. این داروها و نوشیدنی‌ها ممکن است از جذب آهن توسط بدن شما جلوگیری کنند.
کلسیم ماده‌ای مغذی برای دوران بارداری است اما می‌تواند در فرایند جذب آهن توسط بدن اختلال ایجاد کند. بنابراین، باید از مصرف لبنیات یا قرص‌های کلسیم ظرف ۱ ساعت پس از مصرف مکمل آهن خودداری کنید.
ویتامین سی به بدن در جذب آهن کمک می‌کند. سعی کنید قرص آهن را همراه با میوه‌ها یا سبزیجاتی مانند پرتقال، سیب‌زمینی، توت‌فرنگی یا کلم بروکلی مصرف کنید.
بدون مشورت با پزشک خود مصرف قرص آهن را قطع نکنید. حتی اگر احساس بهتری پیدا کردید، چندین ماه طول می‌کشد تا بدن شما ذخیره آهنی خود را ایجاد کند.
عوارض دارویی قرص آهن برای مادر و جنین
آهن برای زنان باردار ضروری است اما گاهی مصرف آن با عوارضی همراه می‌شود که مهمترین آنها عبارت‌اند از:
- یبوست؛
- سندروم روده تحریک پذیر؛
- بدتر شدن حالت تهوع صبحگاهی؛
- مدفوع و ادرار تیره.
عوارض قرص آهن برای زنان باردار بر مادر باردار و جنین تأثیر چندانی نمی‌گذارد. با این حال، برای محدود کردن عوارض جانبی فوق، زنان باردار باید مواد مغذی کافی و آب فراوان مصرف کنند، سبک زندگی متوسطی داشته باشند و همچنین از استرس دوری کنند.
تداخل دارویی قرص آهن
برای بررسی تداخل دارویی قرص آهن با داروهای مصرفی خود، باید فهرست داروهایی که در حال حاضر مصرف می‌کنید را در اختیار پزشک خود قرار بدهید. برخی از داروهایی که ممکن است مصرف آنها با قرص آهن تداخل داشته باشد، عبارت‌اند از داروهای:
- کاهش اسید معده؛
- پوکی استخوان؛
- بعضی از آنتی‌بیوتیک‌ها.
موارد منع مصرف قرص آهن در بارداری
گاهی اوقات مصرف قرص آهن به مادران باردار توصیه نمی‌شود. در صورت وجود یکی از شرایط زیر احتمالا نباید قرص آهن مصرف کنید:
- اگر تاکون به قرص آهن یا هر داروی دیگری واکنش آلرژیک داشته‌اید.
- در صورتی که نوع متفاوتی از کم خونی دارید که ناشی از فقر آهن نیست.
- ابتلا به هر بیماری که بر میزان آهن بدن شما تأثیر می‌گذارد مانند هموکروماتوز یا هموسیدروز.
- شرایطی که گلبول‌های قرمز را تحت تأثیر قرار می‌دهد از قبیل کم خونی داسی شکل یا تالاسمی.
- ابتلا به زخم معده یا سایر مشکلات معده یا روده مانند بیماری التهابی روده.
- تزریق مکرر خون داشتن.
- وجود خون در ادرار.
مکمل کلسیم
بدن شما نمی‌تواند کلسیم بسازد. بنابراین، باید آن را از طریق مصرف غذاها یا مکمل‌ها دریافت کنید. در دوران بارداری، اگر ۱۹ تا ۳۰ سال سن دارید سعی کنید حداقل ۱۰۰۰ میلی‌گرم کلسیم در روز دریافت کنید اما مادران باردار ۳۱ تا ۵۰ ساله به ۱۳۰۰ میلی‌گرم کلسیم در روز نیاز دارند. کلسیم در مواد غذایی مانند لبنیات، آب پرتقال، ماهی ساردین و سالمون، توفو و شیر سویا موجود است. با این حال، احتمالا به مصرف مکمل‌های کلسیم هم نیاز داشته باشید. پزشک شما کسی است که این موضوع را تشخیص می‌دهد.
نحوه مصرف کلسیم برای مادران باردار
کلسیم یکی از بهترین ویتامین های بارداری که باید آن را درست مصرف کنید. برای اینکه مطمئن شوید که بدن شما بیشترین کلسیم را جذب می‌کند، هر مرتبه فقط ۵۰۰ میلی‌گرم کلسیم مصرف کنید. این میزان از مکمل کلسیم را می‌توانید یک وعده همراه با صبحانه و وعده دیگر همراه با شام مصرف کنید.
عوارض دارویی کلسیم برای جنین و مادر
مصرف مکمل کلسیم ممکن است باعث ایجاد نفخ، باد معده یا یبوست شود. در این صورت، سعی کنید این مکمل را همراه با غذا مصرف کنید. همچنین، بهتر است با پزشک خود درباره نوع مکمل و بهترین مکمل کلسیم برای خود مشورت کنید.
مصرف بیش از حد کلسیم ممکن است باعث ایجاد سنگ کلیه شود و بدن شما را از جذب روی و آهن که برای سالم ماندن به آن نیاز دارید محروم کند. در دوران بارداری نباید بیش از ۲۵۰۰ میلی‌گرم کلسیم در روز مصرف کنید. اگر نگران عوارض مصرف بیش از حد این مکمل هستید، پیش از ایجاد هر گونه تغییر در مصرف آن با پزشک خود مشورت کنید.
تداخل دارویی کلسیم
مصرف مکمل کلسیم با برخی از داروها تداخل دارد. این داروها عبارت‌اند از:
- سفتریاکسون؛
- دولوتگراویر؛
- الویتگراویر
- برخی آنتی‌بیوتیک‌ها؛
- داروهای فشار خون بالا.
بنابراین، اگر در حال حاضر این داروها را مصرف می‌کنید، موضوع را به پزشک خود اطلاع دهید.
موارد منع مصرف کلسیم در بارداری
پیش از مصرف قرص کلسیم به عنوان یکی از ویتامین های دوران بارداری باید مطمئن شوید که منعی برای این کار وجود ندارد. در صورتی که تا به حال به کلسیم واکنش آلرژیک نشان داده‌اید یا اندازه کلسیم خون شما بالاست، باید موضوع را به پزشک خود اطلاع دهید.
علاوه بر این، باید توجه کنید که قرص کلسیم را همراه با قرص آهن مصرف نکنید و این دو مکمل را با فاصله ۲ ساعت مصرف کنید.
ویتامین D
ویتامین دی یکی از قرص های دوران بارداری است که میزان کلسیم و فسفات را در بدن تنظیم می‌کند. تعادل این دو ماده مغذی در بدن برای حفظ سلامت استخوان‌ها، دندان‌ها و ماهیچه‌ها ضروری است. بدن م ویتامین دی را از طریق آفتاب گرفتن دریافت می‌کند. غذاهایی مانند ماهی‌های چرب، تخم‌مرغ، و گوشت قرمز نیز حاوی ویتامین دی هستند.
نحوه صحیح مصرف ویتامین دی در بارداری
همه زنان باردار باید روزانه ۱۰ میکروگرم از مکمل ویتامین دی مصرف کنند تا کودک آنها برای چند ماه اول زندگی ویتامین دی کافی داشته باشد. اگر در دوران بارداری مکمل ویتامین دی به اندازه کافی مصرف نکنید این خطر وجود دارد که فرزندتان دچار نرمی استخوان شود.
عوارض مصرف بیش از اندازه ویتامین دی
اگر ویتامین دی را بیش از میزان توصیه شده مصرف کنید، ممکن است دچار مسمومیت ویتامین دی شوید. پیامد اصلی این مسمومیت نیز هیپرکلسمی یا تجمع کلسیم در خون است که می‌تواند باعث تهوع و استفراغ، ضعف و تکرر ادرار شود. این مشکل در نهایت به درد استخوان‌ها و مشکلات کلیوی مانند سنگ کلیه تبدیل می‌شود.
تداخل دارویی ویتامین D
برخی از داروها مانند تسکین‌دهنده‌های اسید صفراوی مانند کلستیرامین، کلستیپول یا اورلیستات می‌توانند جذب ویتامین دی را کاهش دهند. زمان دوزهای مصرف این داروها تا حد امکان از دوزهای ویتامین دی خود دورتر مصرف کنید (حداقل با فاصله حداقل ۲ ساعت یا بیشتر). پزشک معالج شما می‌تواند زمان و میزان دوز مصرف این مکمل را در چنین شرایطی مشخص کند.
کدام مادران باردار ممنوعیت استفاده از ویتامین D دارند؟
اگر ویتامین دی کافی در بدنتان وجود داشته باشد با مصرف مکمل‌های ویتامین دی دچار مسمومیت ویتامین دی می‌شوید که عوارض آن را توضیح دادیم. بنابراین، برای مصرف این نوع مکمل‌ها باید پیش از هر چیز از پزشک خود نظر بخواهید. ممکن است آزمایش خون شما نشان دهد که نیازی به مکمل ویتامین دی ندارید یا شرایط خاصی دارید که پزشک تشخیص می‌دهد مصرف این مکمل‌ها برایتان مضر است.
اسید فولیک
اسید فولیک یکی از ویتامین‌های گروه ب و از جمله مکمل های ضروری در بارداری به شمار می‌رود. این ویتامین برای ساخت سلول‌های جدید و تولید DNA به کار می‌رود. مصرف اسید فولیک قبل و در طول بارداری حیاتی است و برای رشد مناسب اندام‌های کودک شما اهمیت دارد.
تحقیقات نشان می‌دهند که مصرف اسید فولیک قبل از بارداری به جلوگیری از نقایص مادرزادی از جمله اسپینا بیفیدا و آنسفالوسل کمک می‌کند.
شیوه مصرف اسیک فولیک در بارداری
همه زنان باردار باید روزانه حداقل ۶۰۰ میکروگرم اسید فولیک مصرف کنند. بیشتر ویتامین های دوران بارداری حاوی این میزان اسید فولیک هستند. اگر قبلا فرزندی با نقص لوله عصبی به دنیا آورده‌اید، ممکن است در ماه‌های منتهی به بارداری بعدی و در چند ماه اول بارداری به دوزهای بالاتر اسید فولیک نیاز داشته باشید. پزشک باید دوز مناسب برای شما را تعیین کند.
عوارض استفاده ناصحیح از فولیک اسید
اگر اسید فولیک را بیش از دوز توصیه شده مصرف کنید، ممکن است دچار ناراحتی معده، حالت تهوع، اسهال، سندروم روده تحریک‌پذیر، سرگیجه، تغییرات رفتاری، واکنش‌های پوستی، تشنج و سایر عوارض جانبی شوید.
تداخل دارویی اسید فولیک
مصرف فولیک اسید با برخی داروها مانند پیریمتامین و کاپسیتابین تداخل دارد. بنابراین، باید پیش از مصرف این مکمل به پزشک خود داروهایی که مصرف می‌کنید را اطلاع دهید.
ممنوعیت استفاده از اسید فولیک برای مادران باردار
مصرف بیش از حد اسید فولیک برای مدتی طولانی ممکن است عوارض جانبی جدی ایجاد کند. برخی تحقیقات نشان می‌دهند که مصرف این مکمل در دوزهای بالا در طول روز ممکن است خطر ابتلا به سرطان یا حمله قلبی در افرادی که مشکلات قلبی دارند را افزایش دهد.
قرص ید
ید به رشد و تکامل بدن به‌ویژه مغز کمک می‌کند. از آنجایی که نوزادان ید را از مادر دریافت می‌کنند، زنان باردار به ید بیشتری نیاز دارند. در دوران بارداری باید هر روز یک قرص ید و غذاهایی مانند غذاهای دریایی، شیر، تخم‌مرغ و برخی از غلات و نان مصرف کنید.
نحوه مصرف قرص ید برای مادران باردار
در دوران بارداری باید هر روز یک قرص ۱۵۰ میکروگرمی ید مصرف کنید. در حالت عادی این میزان ید را از رژیم غذایی خود دریافت می‌کنید و نیازی به مصرف قرص ید ندارید اما در دوران بارداری از آنجایی که باید نیازهای خود و فرزندتان هر دو را تأمین کنید، به مصرف قرص ید نیاز دارید. البته، دوز مصرف این مکمل را باید پزشک شما تعیین کند.
عوارض دارویی ید برای جنین و مادر
مصرف بیش از حد ید هیچ فایده‌ای ندارد. ما می‌توانیم مقدار کمی ید در بدن خود ذخیره کنیم و ید اضافی دفع می‌شود. بنابراین، مصرف بیش از مقدار توصیه شده روزانه هیچ فایده‌ای ندارد و شما فقط آن را دفع خواهید کرد.
تداخل دارویی قرص ید با سایر داروها
اگر از قبل بیماری تیروئیدی دارید، بهتر است که آن را به پزشک خود اطلاع دهید. مصرف داروهای تیروئید پرکار با ید تداخل دارند چون ممکن است اثرات این داروها را تغییر دهد.
همچنین، بهتر است که هنگام مصرف قرص ید از سایر منابع ید مانند گیاه دریایی کلپ و عصاره جلبک دریایی خودداری کنید.
موارد منع مصرف مکمل ید در بارداری
اگر بیش از ۱۸ سال سن دارید، روزانه بیش از ۱۱۰۰ میکروگرم ید مصرف نکنید. اگر ۱۴ تا ۱۸ سال دارید مصرف روزانه بیش از ۹۰۰ میکروگرم ید برای شما توصیه نمی‌شود. مصرف قرص ید در دوزهای بالا در برخی از مواقع مضر است و می‌تواند به مشکلات تیروئید در نوزادان منجر شود. بنابراین، قبل از مصرف قرص ید حتما با پزشک خود مشورت کنید.
ویتامین B
یکی از مولتی ویتامین های پیش از تولد، مولتی ویتامین حاوی ویتامین ب است. ویتامین‌های گروه ب هر یک نقش مهمی در سلامت مادر و کودک دارند. نقش این ویتامین‌ها برای بدن مادر و نوزاد به این ترتیب است:
- ویتامین ب ۱: نقش مهمی در رشد مغز کودک دارد.
- ویتامین ب ۲: چشمان شما را سالم نگه می‌دارد و پوست شما را درخشان و شاداب نگه می‌دارد.
- ویتامین ب ۳: هضم غذا را بهتر می‌کند و می‌تواند حالت تهوع و تهوع صبحگاهی شما را کاهش دهد.
- ویتامین ب ۵: به تولید هورمون‌های بارداری کمک می‌کند و گرفتگی عضلات پا را کاهش می‌دهد.
- ویتامین ب ۶: نقش مهمی در رشد مغز و سیستم عصبی کودک شما دارد.
- ویتامین ب ۷: بارداری می‌تواند میزان این ویتامین را در بدن شما کاهش دهد و باید آن را از طریق مکمل‌ها دریافت کنید.
- ویتامین ب ۹: خطر ابتلای کودک شما به نقایص مادرزادی را کاهش می‌دهد.
- ویتامین ب ۱۲: به حفظ ستون فقرات و سیستم عصبی شما و کودکتان کمک می‌کند.
نحوه صحیح مصرف ویتامین بی در بارداری
برای افزایش سلامت خود و کودکتان، باید ویتامین ب را به اندازه ۲۵ تا ۵۰ میلی‌گرم در روز مصرف کنید. دانشمندان معتقدند که کنترل حالت تهوع صبحگاهی با مصرف ۱۰ تا ۲۵ میلی‌گرم ویتامین ب ۶ برای ۳ مرتبه در روز توصیه می‌شود. البته، پزشک شما کسی است که باید دوز دقیق مصرفی شما را تعیین کند.
عوارض مصرف بیش از اندازه ویتامین بی
ناراحتی خفیف معده یا گاز معده عوارض موقتی مصرف این ویتامین هستند و ممکن است با گذشت زمان از بین بروند. در غیر این صورت، باید موضوع را به پزشک خود اطلاع دهید. واکنش آلرژیک بسیار جدی نسبت به مصرف این دارو نادر است اما در صورت مشاهده هر یک از علائم حساسیت مانند ضایعات پوستی، خارش یا تورم به‌ویژه در صورت، زبان و گلو، سرگیجه شدید و مشکلات تنفسی فورا به پزشک خود مراجعه کنید.
تداخل دارویی ویتامین B
برخی از داروهایی که مصرف آنها با مکمل‌های ویتامین ب تداخل دارد، عبارت‌اند از:
- آلترتامین؛
- سیس پلاتین؛
- برخی از آنتی بیوتیک‌های مانند کلرامفنیکل؛
- برخی از داروهای ضد تشنج مانند فنی توئین؛
- لوودوپا.
کدام مادران باردار ممنوعیت استفاده از ویتامین B دارند؟
اشکال مایع مکمل‌های ویتامین بی ممکن است حاوی شکر یا الکل باشند. بنابراین، اگر دیابت یا بیماری کبدی دارید، باید در مصرف این دارو احتیاز کنید و پیش از مصرف موضوع را به پزشک خود اطلاع دهید.
جدول زمانی مصرف مکمل ها در دوران بارداری
برای دریافت ویتامین های دوران بارداری باید دوز مصرفی و زمان مصرف آنها را بدانید. در جدول زیر زمان هر یک از ویتامین‌ها و مواد معدنی در بارداری را می‌خوانید.
| مکمل‌های ۳ ماهه اول بارداری | مکمل‌های ۳ ماهه دوم بارداری | مکمل‌های ۳ ماه پایانی بارداری | مکمل‌ها |
| روزانه یک ویتامین دوران بارداری با حداقل ۴۰۰ میکروگرم آهن (حداقل از ۱ ماه قبل از بارداری و در طول ۱۲ هفته اول بارداری) | قرص آهن | ||
| ۱ گرم کلسیم در روز (از هفته ۱۴ بارداری تا ۶ ماه پس از زایمان) | ۱ گرم کلسیم در روز | مکمل کلسیم | |
| روزانه ۲۰۰۰ واحد بین‌المللی ویتامین دی (با شروع هفته ۱۶ بارداری) | روزانه ۲۰۰۰ واحد بین‌المللی ویتامین دی | ویتامین D | |
| روزانه یک ویتامین دوران بارداری با حداقل ۴۰۰ میکروگرم اسید فولیک (حداقل از ۱ ماه قبل از بارداری و در طول ۱۲ هفته اول بارداری) | اسید فولیک | ||
| هر روز یک مکمل ید به میزان ۱۵۰ میکروگرم | هر روز یک مکمل ید به میزان ۱۵۰ میکروگرم | هر روز یک مکمل ید به میزان ۱۵۰ میکروگرم | قرص ید |
| ب ۱: ۱.۴ میلی‌گرم ب ۲: ۱.۴ میلی‌گرم ب ۳: ۱۸ میلی‌گرم ب ۵: ۶ میلی‌گرم ب ۶: ۲۵ تا ۵۰ میلی‌گرم ب ۷: ۳۰ میکروگرم ب ۹: حداقل ۰.۴ میلی‌گرم اسید فولیک برای ۲ ماه اول بارداری ب ۱۲: ۲.۶ میکروگرم | ویتامین B |
کلام آخر
برای تأمین ویتامین های دوران بارداری باید نظر پزشک خود را درباره این موضوع بدانید. او می‌توانید با توجه به شرایط سلامتی شما و فرزندتان و همچنین سوابق دارویی و پزشکی شما بهترین نوع مکمل‌ها، دوز مصرفی آنها و زمان مصرف هر یک را به شما توصیه کند.
برای تأمین ویتامین‌های مورد نیاز شما در دوران بارداری قرص‌ها و مکمل‌های مختلفی وجود دارد که می‌تواند نیازهای بدن شما و فرزندتان را برطرف کند. یکی از این مکمل‌های قرص پریناتال مولتی ویتامین یوروویتال است. این مکمل حاوی اسید فولیک، آهن، ید و ویتامین D است و با مصرف آن می‌توانید این ویتامین‌های ضروری برای بدن خود و سلامت فرزندتان را تأمین کنید و فرزندی سالم به دنیا بیاورید. البته، برای مصرف این مکمل نیز مانند سایر مکمل‌های غذایی و دارویی در دوران بارداری باید حتما با پزشک خود مشورت کنید تا او دوز مناسب این مکمل و زمان مصرف آن را به شما توصیه کند. در نتیجه، سلامت شما و کودکتان تضمین می‌شود و از عوارض مصرف بیش از حد مکمل نیز در امان خواهید ماند.
