اگر شما هم جزو آن دسته از افرادی هستید که همواره خونریزی‌های زیادی را تجربه می‌کنید و نگران عوارض آن و ابتلا به بیماری‌های جدی هستید، باید بگوییم بیش از آنکه نگران ابتلا به انواع بیماری‌های مختلف شوید، بهتر است که آزمایش دهید، چراکه یکی از علائم اصلی کمبود ویتامین K در بدن خونریزی‌های زیاد است. به‌طور کل باید گفت که این ویتامین و نحوه مصرف ویتامین K برای لخته شدن خون و سلامت استخوان‌ها بسیار ضروری است. پس اگر بدنتان زودبه‌زود کبود می‌شود و یا حتی با یک خراش سطحی خون زیادی از دست می‌دهید و به‌طور مکرر این اتفاق را تجربه می‌کنید، حتماً این مقاله را بخوانید تا درباره ویتامین K و روش‌های تامین آن اطلاعات لازم را به دست آورید.
ویتامین K یکی از ویتامین‌های مهم گروه B است که برای حفظ سلامتی بدن انسان ضروری است. این ویتامین در تقویت سیستم ایمنی، جذب آهن، و ترمیم بافت‌ها نقش به‌سزای دارد و کمبود آن در بدن می‌تواند برای هرکسی دردسرهای بزرگی را به وجود آورد.
اما خبر خوب آن است که بدن به‌طورکلی از غذاهای روزانه و با رژیم غذایی مناسب ویتامین K مورد نیاز خود را تامین می‌کند و کمبود ویتامین کا در بزرگسالان امر نادری است؛ البته اگر به نحوه مصرف ویتامین K دقت شود. اما نوزادان و کودکانی که با شیر مادر تغذیه نمی‌شوند، ممکن است از کمبود ویتامین K رنج ببرند. در اینجا باید گفت که اگر این کمبود به‌موقع تشخیص داده شود، می‌توان با رعایت برنامه غذایی و خرید قرص مولتی ویتامین موجود در بازار نیاز بدن به ویتامین کا را تامین کرد و دچار علائم کمبود ویتامین کا نشد.
بیش از هر چیزی باید گفت که خونریزی ناشی از ضعف پلاکت‌ها و کاهش سطح فاکتورهای انعقادی خون یکی از متداول‌ترین علائم کمبود ویتامین کا در بدن است. خونریزی‌های روزانه لثه، و در موارد محدود خونریزی مغزی، و خونریزی دستگاه گوارشی نیز می‌تواند به دنبال نقصان ویتامین K در بدن روی دهد. پس با توجه کاربردهای این ویتامین، برای سلامتی و حفظ بافت عضلانی توصیه می‌شود که با پزشک متخصص برای چگونگی نحوه مصرف ویتامین K مشورت کنید و سرخود دست به خوردن مکمل ویتامین کا نزنید؛ چرا استفاده بیش‌ازحد این نوع از مکمل‌ها می‌تواند عوارض جانبی داشته باشد.
ویتامین K چیست؟
ویتامین K و یا فیتونادیون یک ویتامین محلول در چربی است که بدن برای جذب آن نیاز به صفرا دارد و به آرامی در بدن ذخیره و به‌مرور هضم می‌شود. در واقع ویتامین کا به ساخت پروتئینی‌ها در بدن کمک می‌کند که برای لخته شدن خون، تنظیم سطح کلسیم خون و ساخت استخوان‌ها کاربرد دارند؛ یکی از این پروتئین‌ها استئوکلسین است که برای تولید بافت سالم آن در بدن حتما باید ویتامین K به مقدار کافی در بدن وجود داشته باشد.
همان‌طور که گفته شد از کاربردهای ویتامین K لخته شدن خون است، بنابراین افرادی که از داروهای رقیق‌کننده خون مانند وارفارین یا کومادین استفاده می‌کنند و یا مبتلا به بیماری‌هایی مانند یرقان انسدادی هستند، به احتمال زیاد از کمبود ویتامین کا رنج می‌برند. اما این افراد نباید سرخود و بدون تشخیص پزشک مصرف مکمل یا داروی ویتامین K یا همان فیتونادیون را آغاز کنند. اگر فیتونادیون در دوز زیاد و بدون تشخیص پزشک مصرف شود، عوارضی مانند سردرد، سرگیجه، ضربان قلب سریع، تنگی نفس، قرمزی و گرگرفتگی موقت، کبودی پوست و ناخن، خارش و … را به دنبال دارد.
بیشتر بخوانید: منابع تامین ویتامین ب
انواع ویتامین K
ویتامین K به دو صورت وجود دارد؛ ویتامین K1 یا فیلوکینون و یا ویتامین K2 یا مناکینون. این دو گونه ویتامین در واقع تامین کننده پروتئین‌های هستند که به انعقاد خون در بدن کمک می‌کنند. همان‌طور که می‌دانیم تشکیل لخته خون و یا انعقاد خون مانع آن می‌شود که افراد بر اثر جراحت و یا تصادف شدید خونریزی شدید داخلی و یا خارجی داشته باشند. بنابراین کمبود ویتامین K می‌تواند در برخی از شرایط خطر مرگ را هم به‌دنبال داشته باشد. در بسیاری از انواع مکمل کمک درمانی از ویتامین K برای تامین آن در بدن استفاده شده است.
نقش ویتامین K در بدن
ویتامین K در سراسر بدن از جمله کبد، مغز، قلب، پانکراس و استخوان یافت می‌شود و از همین رو وجود ویتامین کا در ایجاد فعالیت پروتئین‌های مرتبط با خون و همچنین در سلامت استخوان بسیار حیاتی است. یکی از کاربردهای ویتامین K در بیماران مبتلا به بیماری‌های هموفیلی، کبد، زردی و زخم معده آن است که می‌تواند مانع از پیشرفت بیماری شود و خونریزی ناشی از این بیماری‌ها در بدن را کنترل کند.
همچنین تامین ویتامین کا برای جلوگیری از خونریزی‌های ناشی از استفاده درازمدت از آسپرین‌ها و آنتی‌بیوتیک‌ها بسیار ضروری است. در زنان، ویتامین کا نقش مهمی در درمان و کاهش خونریزی‌های دوران قاعدگی دارد و همچنین این ویتامین از پیشگیری از سنگ کلیه، پوکی استخوان، دیابت و زخمی‌های پوستی نقش مهمی را بازی می‌کند.
از سوی دیگر باید گفت که حفظ سلامت لثه‌ها و جلوگیری از خونریزی آنان به‌شدت وابسته به موجود ویتامین کا در بدن است. سلامت استخوان‌ها و کارکرد درست قلب نیز یکی دیگر از کاربردهای ویتامین K در بدن تمامی افراد است. به گفته پزشکان، به نظر می‌رسد ویتامین کا از تشکیل رگ‌های خونی نامناسب جلوگیری می‌کند و خطر ابتلا به برخی از بیماری‌های قلبی-عروقی را به حداقل می‌رساند.
همچنین ویتامین K در ترمیم بافت‌ها، جلوگیری از آسیب به سلول‌ها و بازیابی سلول‌های فرسوده نقش مهم دارد و به همین دلیل بسیاری از متخصصان امر به افراد میانسال توصیه می‌کنند که نحوه مصرف ویتامین K بسیار دقت کنند تا در دوران کهولت مبتلا به پوکی مفرط استخوان‌ها نشوند.
مطالعه این مطلب را از دست ندهید: روش های تامین ویتامین دی بدن
علائم کمبود ویتامین کا
علائم کمبود ویتامین K گسترده است اما شایع‌ترین آن همان خونریزی شدید است. بسیاری از افراد ممکن است که متوجه کمبود ویتامین کا در بدن خود نشوند، مگر اینکه با حادثه جدی روبه‌رو شوند. از دیگر علائم کمبود ویتامین کا می‌توان به خستگی و ضعف عمومی اشاره کرد چراکه این ویتامین انرژی مورد نیاز برای عملکرد صحیح سلول‌ها را تامین می‌کند.
یکی از نشانه‌های کمبود ویتامین کا، خونریزی غیرعادی لثه‌ها است. همچنین اگر زخم‌ها و آسیب‌های بافتی در بدنتان با تاخیر فراوان بهبود می‌یابد و بافت‌های آسیب‌دیده به زمان زیادی برای ترمیم مجدد نیاز دارند، بدن شما کمبود ویتامین K دارد. از سوی دیگر اگر سریع به عفونت مبتلا می‌شوید و در برابر بیماری‌های عفونی مقاوم نیستید، یکی از دلایل می‌تواند کمبود ویتامین کا در بدنتان باشد؛ چراکه ویتامین K به بهبود سیستم ایمنی بدن کمک شایانی می‌کند و در چنین شرایطی می‌توانید فیتونادیون مصرف کنید. در صورتی که سیستم ایمنی ضعیفی دارید می توانید با خرید مکمل تقویت سیستم ایمنی این کمبود را جبران کنید. اما توجه داشته باشید مصرف این داروها حتما باید زیر نظر پزشک متخصص باشد.
از دیگر علائم کمبود ویتامین کا می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
-
- کبودی سریع
- وجود لخته‌های خون زیر ناخن
- خونریزی در غشاهای مخاطی بدن
- مدفوع تیره
- خونریزی بینی یا سایر نواحی بدن
- خونریزی از پوست، بینی یا سایر نواحی بدن
- خونریزی ناگهانی مغزی
مقدار ویتامین K مورد نیاز بدن
مقدار کافی ویتامین K برای افراد مختلف متغیر است و به عواملی مانند سن، جنسیت، و وضعیت سلامت بستگی دارد اما به‌طورمعمول 120 میکروگرم (mcg) برای مردان و 90 میکروگرم برای زنان بالای 19 سال کفایت می‌کند. همچنین میزان مجاز آن برای جوانان بین ۱۴ تا ۱۸ سال ۷۵ میکروگرم است. برای کودکان نیز تا سه سالگی 30 میکروگرم، تا 8 سال، 55 و تا 13 سال 60 میکروگرم توصیه می‌شود.
منابع تامین ویتامین K
همان‌طور که گفته شد بزرگسالان به‌طور طبیعی ویتامین K مورد نیاز خود را از غذاهای روزانه تامین می‌کنند. اما سبزیجات سبز و برگ‌دار مانند اسفناج، جعفری، کلم بروکلی بهترین منبع ویتامین کا هستند و در سایر سبزیجات، میوه‌ها، گوشت و غذاهای تخمیر شده نیز این ویتامین یافت می‌شود. در اینجا باید گفت که برای جذب بهتر ویتامین K، می‌توان این مواد غذایی را با روغن زیتون یا آووکادو مصرف کرد.
ویتامین K1 :
سبزیجات تیره‌رنگ: اسفناج، کلم، گل‌کلم، کاهو، برگ گشنیز، رازیانه
میوه‌ها: گلابی، ترنج
روغن‌ها: روغن کلم، روغن سویا
حبوبات: لوبیا قرمز و نخود
ویتامین K2 :
ماهی‌ها: ماهی‌های چرب مثل ساردین، ماکرل، ماهی سالمون
میوه‌ها: زغال‌اخته و انجیر
گوشت: گوشت قرمز و گوشت مرغ
محصولات لبنی: پنیر، کره
تخم‌مرغ
چای سبز
سویا
همچنین باید گفت که کودکانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند، کمتر به کمبود ویتامین K دچار می‌شوند اما از سوی دیگر تزریق ویتامین کا به نوزاد متولدشده می‌تواند به آنان در تامین ویتامین مورد نیازشان کمک کند. این ویتامین در مکمل غذای کودک هم موجود است. بزرگسالان هم می‌توانند در صورت تشخیص پزشک و پس از انجام آزمایش‌های ضروری از مکمل‌ها و یا فیتونادیون بهره ببرند. ناگفته نماند که ویتامین K را بعد از صرف شام مصرف کنید تا بهتر جذب بدن شوند. هرچند که توصیه پزشک درباره نحوه مصرف ویتامین K از هر دستورالعملی مناسب‌تر است.
پیشنهاد مطالعه: بهترین منابع ویتامین سی و نقش آن در بدن
عوارض مصرف بیش‌ازحد ویتامین کا
در اینجا باید گفت که مصرف بیش‌ازحد هر ویتامینی نه تنها مفید نیست، بلکه عوارض آشکار و پنهانی دارد. مصرف بیش‌ازحد ویتامین K نیز از این قاعده مستثنی نیست و ممکن است عوارضی مانند لخته شدن بیش‌ازحد خون، خطر ابتلا به سرطان، تداخلات دارویی با برخی داروها مانند آنتی‌بیوتیک‌ها و داروهای ضدتشنج، و افزایش خطر خونریزی را به دنبال داشته باشد.
برخی افراد هم ممکن است به دلیل مصرف بیش‌ازحد ویتامین کا دچار مشکلات گوارشی مانند معده‌درد یا اسهال شوند. همچنین در برخی از تحقیقات آمده است که بالارفتن سطح ویتامین کا در بدن می‌تواند باعث مشکلات عصبی در افراد بشود. بنابراین همواره توصیه می‌شود ویتامین K به مقدار توصیه‌شده و تحت نظر پزشک یا متخصص تغذیه مصرف شود.
